با توجه به پابرجا ماندن تحریمهای بانکی و همچنین عدم دسترسی آسان به ارزهای جهانی مانند دلار، یکی از موارد و راهکارهای دور زدن این موارد، استفاده از پیمانهای پولی دوجانبه است لذا قریب به ۵۴ عدد پیمان پولی بین کشورهای مختلف بسته شده است اما جای تعجب دارد که با پابرجا ماندن تحریمهای بانکی ایران، چرا واکنش مناسبی از سوی مسئولین برای بستن پیمانهای پولی دوجانبه صورت نگرفته است.
پیمان پولی دوجانبه، روشی در پرداختهای بینالمللی است که در آن بهجای استفاده از یک ارز واحد جهانروا (همچون دلار و یورو) از دو ارز ملی کشورهای طرف معامله استفاده میگردد.
در حقیقت در این روش، طرفین با حساب دقیق ارز ملی، بدون نیاز به دلار، و بدون تحمل خسارت ناشی از کاهش نرخ ارز، به مبادلات اقتصادی میپردازند. بهواسطه این روش، امکان ردیابی پرداختهای بینالمللی توسط سیستم مالی و امنیتی کشورهای دیگر (همچون آمریکا) امکانپذیر نبوده و بنابراین آمریکا بهسادگی نمیتواند در این زمینه از حربه تحریم استفاده کند. (تحریمهای بانکی و مالی اصلیترین و مؤثرترین بخش از تحریمهای آمریکا علیه ایران است)
امروز که ۱۸ ماه از اجرای برجام میگذرد، همچنان بانکهای بزرگ جهان حاضر به نقلوانتقال درآمدهای ایران نیستند. بانکهای خارجی عمدتاً از جریمههای آمریکا واهمه دارند و بیش از هر عامل دیگری به جریمههای سنگین چند سال اخیر تأکید میکنند، چراکه این جریمهها هستند که هزینه عینی و واقعی برای آنان ایجاد کرده است. شرایط موجود، هیچ نشانهای از بهبود روابط بانکی ایران با خارج از کشور ندارد و تا هنگامیکه ایران نیازمند نظام مالی آمریکا و اروپا باقی بماند، فشارها نیز باقی خواهند ماند. در این وضعیت، راهکار اصلی برای مسئله عدم همکاری بانکهای خارجی، خروج از نظام پرداخت دلار و یورو و ایجاد نظامات پرداخت دوجانبه با این کشورها است.
تحریم بانکی در واقع به معنای عدم امکان استفاده ایران از نظامات پولی و بانکی دلاری و یورویی است. پیمان پولی، کانال امن بانکی بین دو کشور و بدون درگیر شدن ارزهای ثالثی مثل دلار و یورو است. در شرایط اعمال تحریم بانکی، پیمانهای پولی میتوانند بدون ارتباط با نظامهای مالی تحت کنترل غرب عمل کنند.
لازم به ذکر است که با توجه به پیشنهادهای روسیه و ترکیه در رابطه با برقرار کردن پیمان پولی با ایران، اما هنوز شاهد واکنش درخور این پیشنهادها از سوی مسئولین کشور نیستیم، درحالیکه با استفاده از این پیمانها بهراحتی میتوان از حربه تحریم مصون ماند و با کشورهایی که در راستای بهبود اقتصاد داخل میتوانند مؤثر باشند ارتباط برقرار کرد و بدون استفاده از ارزهای جهانی نظیر دلار، با بانکهای کشورهای مختلف جهان همکاری کرد.
روند استفاده از ارزهای ملی برای تعاملات خارجی رو به گسترش بوده و کشورهایی متعددی در تلاشاند چنین مراوداتی را توسعه دهند. پیمان پولی دوجانبه موضوع جدیدی نیست این پیمانها بدون حضور ایران شروع شده و توسعه یافتهاند و در آینده نیز بر تعداد و حجم آنها افزوده خواهد شد.
در ادامه، به بررسی برخی از این پیمانها و همچنین نوع و مدت قرارداد آنها پرداخته شده است.
پیمانهای پولی منعقدشده بین کشورهای مختلف جهان