به گزارش پایگاه اطلاعرسانی آثار حضرت آيتالله مصباح یزدی، ايشان در جمع تعدادی از دانشجویان، و گروهي از طلاب مدرسه امیرالمؤمنین عليهالسلام، با اشاره به اینکه مطالعهاي ساده در باره فرايند زندگی انسان، زمینه را برای خودشناسی فراهم میکند، اظهار داشت: در دوران طفولیت عامل حرکت انسان چیزی جز ارضای غرائز حیوانی نیست و يك طفل فقط در پي آن است كه نیازهای ماديش را تأمین کند. در اين دوران کمتر كودكي به اين موضوع فکر میکند که برای چه باید غذا بخورد و رشد کند. این مرحله از زندگي، بین انسان و حیوان مشترک است.
وي با بیان اینکه انسان بعد از پشت سر گذاشتن مرحله طفوليت، اموری را متوجه میشود که بسیاری از حیوانات درك نمیكنند، افزود: از همين رو گاهي يك فرد از برخی خواستههای غریزی خود براي رسيدن به چیزي مهمتر صرف نظر ميكند. گاهي انسان به خانواده، محله، شهر، قوم، نژاد یا کشور خود افتخار میکند و آنها را نوعی ارزش انسانی برای خود می داند؛ البته برخي از این امور اختصاص به انسان ندارد؛ چون برخی از حیوانات نيز نسبت به محدوده زندگی خودشان حساسیت دارند و بیگانگان را ـحتي از جنس خودشانـ از آن بیرون میکنند.
آيتالله مصباح یزدی در ادامه گفت: بر همين اساس اگر چه اموری مانند قومیتگرایی و وطندوستی نتیجه نگاهی فراتر از توجه به شکم و غرائز اولیه است، اما نمیتوان آنها را نوعی ارزش عقلانی دانست.
وی با بيان این که انسان در ادامه رشد خود، به مرحلهای میرسد که عقل خود را به فعالیت واداشته، و به دنبال شناختن دلایل و فلسفه امور میرود، خاطر نشان كرد: این که در اسلام سني به عنوان سن بلوغ معرفي شده، از آن رو است که در اين سن غالب انسانها عقلشان فعالتر ميشود؛ به اين معني كه در این سن سؤالات اساسی متعدد در باره امور پيراموني برای آدمي مطرح میشود كه به دنبال پاسخ برای آنها میگردد. البته به همراه این تحول فکری، تغييرات فیزیولوژیك هم در انسان پدید میآید.
اين مفسر قرآن كريم با اشاره به اینکه با اندکی مسامحه میتوان گفت در واقع انسان با رسيدن به سن تکلیف از انسان بالقوه به انسان بالفعل تبدیل میشود، ادامه داد: در اين مرحله سؤالاتی از اين قبيل برای او مطرح ميشود که چرا آفریده شده است، و در اين عالم چه وظیفهای دارد. البته سطح اين سؤالات با توجه به استعداد و شرایط افراد متفاوت و داراي مراتب متعددی است. در قرآن کریم از نوجوانی ياد شده که به دنبال پاسخ براي چنین سؤالاتی بود و پس از آنكه به پاسخ رسید، تا آخر عمر در این مسیر ثابت قدم ماند، و آن نوجوان حضرت ابراهیم عليهالسلام بود.
استاد اخلاق حوزه علمیه با تذكر اين نكته که در مسیر به فعلیت رسيدن انسان، بايد این سؤالات را جدی بگیریم، گفت: ملاک انسانیت در پاسخي است كه به اين سؤالات داده ميشود؛ زيرا خوردن و خوابیدن، تأمين سایر غرایز و حتی بسياري از احساسات کمابیش در حیوانات نيز وجود دارد. البته انسان نباید نسبت به تأمین اين نیازهای ضروری بیتفاوت باشد؛ اما باید توجه داشته باشد رفع نیازهاي مادي مقدمهاي برای فعليت يافتن انسانیت او است.
عضو جامعه مدرسين حوزه علمیه قم در ادامه افزود: مناسب است كه هر کسی با خود بیاندیشد که چه میزان از کارهایش امور حیوانی، و چه میزان کارهای انسانی است، و به عبارت بهتر انسانیت وی به چه میزاني رشد کرده و به فعلیت رسیده است؟ زيرا ما، به عنوان انسان، باید رفتارها، زندگی و آدابمان را بر اساس عقل ـو نه غرائزـ برنامهريزي كنيم. اگر غذا خوردن، ازدواج و نظایر آن صرفاً بر اساس غریزه و تأمین نیاز مادي باشد، در اين صورت چه تفاوتی بين ما و حیوان خواهد بود؟! زيرا این غرائز در حیوانات ـو چه بسا شدیدتر از انسانـ نيز وجود دارد.
وی همچنين گفت: باید ببینیم از صبح تا شب چه عواملی ما را به حرکت وا میدارد؟ آیا همان غرائزی که در حیوانات نيز وجود دارد، عامل تحرک ماست، يا امری فراتر از آن است؟ اگر انسان این محاسبات را داشته باشد، از عمر خود بهرهبرداری بهتری خواهد کرد. صرف این که نمازی بخوانیم، اما عملمان فقط در جهت تأمین نیاز جسمی باشد، ارزش چندانی ندارد؛ زمانی كارهاي ما ارزشمند است که انسان احساس مسئولیت درونی نسبت به خدا داشته باشد، و سر به سجده بساید و خدا را به خاطر نعمتهایش شکر کند.
اين استاد اخلاق ادامه داد: اگر انسان به جایی برسد که تمام لحظات عمرش، اعم از خواب و بيداري صرف ارزشهای الهی شود، او يك انسان کامل است. مصداق اتم چنين انساني اهل بیت عليهمالسلام هستند، كه حتی خوابشان نیز در راستای اطاعت از خداست؛ البته شاید كسان دیگری هم با پیروی از مکتب آن بزگواران به چنين مقامي رسیده باشند. در مقابل، برخی شیطان کامل هستند، كه هيچ لحظهاي از عمر خود را در جهتي غير از مخالفت با خواسته خداوند سر نميكنند.
آيتالله مصباح یزدی با استناد به آیاتی از قرآن کریم، اظهار داشت: قرآن شیطانها را دو دسته شیاطین انسانی و شیاطینی از جن تقسيم كرده، و شیاطین انسانی را مقدم بر شیاطین دیگر بیان میکند! يعني ممكن است كسانی که در ظاهر انسان هستند، بهرهای از انسانیت نبرده، و در واقع شیطان کامل باشند. این که امام راحل(ره) فرمود آمریکا شیطان بزرگ است، سخن گزافی نیست؛ آیا شخص رئیس جمهور آمریکا چيزي جز شیطنت در وجودش دارد؟
استاد حوزه علمیه قم افزود: خداوند متعال انسان را به گونهای آفریده که هم ميتواند در مسیر انسانیت گام بردارد و همنشین اولیا و انبیا شود و فرشتگان به خدمت او درآیند، و هم ميتواند مسیر سقوط را پيموده و به شیطان کامل تبدیل شود. اشرف مخلوقات بودن انسان نيز به واسطه همین استعداد و قابلیت فوق العادهای است که در سایه عقل و اختیار به او عطا شده است.
آيتالله مصباح يزدي با بيان به این که انبیا و اهل بیت عليهمالسلام و شاگردان آنها همیشه در پي این بودهاند که انسانها را به فکر کردن وا دارند، افزود: آنها به دنبال این هستند که انسان با تفکر، راه صحیح را بشناسد تا هر دم به مسیری نرود. برخی افراد امروز طرفدار شاه هستند، و فردا انقلابی میشوند یا بالعکس. چنين كساني اصطلاحاً همراه باد هستند، و فقط در جهت تأمين منافع مادي خود ميكوشند.
با اشاره به اینکه گروه اول بر حق، ثابت قدم، و گروه دوم براي کسب منفعت بيشتر هر روز رنگ عوض میکنند، اظهار داشت: رفتارهاي هر دو گروه در اين دنيا موقتي است و میگذرد، اما هر يك نتیجهای ابدی دارد. بنا بر اين تا زماني كه اختیار در دست ماست، بايد بكوشيم كه انتخاب صحیحی داشته باشیم، تا به نتايج خوشايندي برسيم.
علامه مصباح يزدي افزود: انسان بالفعل شدن، فقط با تبعيت از دین امکانپذیر است؛ یعنی انسان کامل شدن در گرو این است که انسان بداند چه کسی او را آفریده، چه مسیری را در پیش دارد، در اين مسيرچه وظیفهای بر عهده دارد، و راه صحیح پیمودن اين مسير چیست؟ پاسخ صحيح همه اين سؤالات نيز فقط توسط دين ارايه شده است.
وي ادامه داد: بسیاری از ما این مسائل را قبول داریم؛ اما غالباً در عمل کوتاهی میکنیم و آنها را جدی نمیگیریم؛ چون در پي ارضاي خواسته دل و تمايلات نفسمان هستيم.
استاد حوزه علميه قم با بیان این که در طول تاریخ بشریت، بهترین دورهای که افراد بشر از نعمتهای انسانی برخوردار بودهاند، دوره پس از اسلام است، اظهار داشت: دليل اين امر آن است كه بهترين راهنمایی که سعادت و شقاوت انسانها را به خوبی نشان داد، پیامبر اسلام صلواتالله عليه و آله بود، و برترين کتابی که میتواند انسانها را هدایت کند نیز قرآن است.
آيتالله مصباح یزدی افزود: همچنين در طول 14 قرن پس از ظهور اسلام نيز نمیتوان دورهای را پیدا کرد که در یک کشور 80 میلیونی، غالب مردم خداپرست بوده، و فرامين الهي را لازمالاطاعه بدانند، و در رأس اين كشور کسی باشد كه مردم او را جانشین پیامبر صلواتالله عليه و آله بدانند. در طول تاریخ اسلام حتی در زمان خود ائمه عليهالسلام چنین فضایی وجود نداشته است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه با اشاره به اینکه شرایط امروز مرهون تلاشها و مجاهدتهای علما و بزرگان است، خاطر نشان كرد: در طول تاریخ، هرگز دین حق به اين ميزان رواج پیدا نکرده و قدرتمند نشده بود که پیروان آن ـعلیرغم عقب ماندگیها و ضعفهاـ يكي از محورهای عمده سیاستگذاری جهان باشند، و بزرگترین قدرتهای جهان نتوانند بدون نظر آنها تصمیم بگیرند.
استاد اخلاق حوزه علميه قم افزود: کسانی جان خودشان را برای اعتلاي حق و اسلام فدا کردند، تا امروز من و شما عزت پيدا كنيم و دیگران نتوانند برای ما تصمیم بگیرند. حال، به پاس فداكاريهاي ايشان بايد سعی کنیم براي ادامه راهشان درست تصميمگيري كنيم، و دچار اشتباه نشویم.
وی همچنين گفت: تا قبل از پيروزي انقلاب میتوانستیم مشکلات را به گردن ديگران بياندازيم و فقط مرگ بر آمریکا و انگلیس بگوئیم که به جای ما تصمیم میگرفتند؛ اما امروز نمیتوانیم فقط آنها را مسئول بدانیم. وجدان ما اين مسأله را باور نخواهد کرد، و مهمتر از آن، خدا نيز اين را از ما نمیپذیرد. ما كشوري هستیم که هر چند از نظر جمعيت، صنعت، ثروت، قدرت نظامی و قدرت اجتماعی نسبت به برخی کشورهای دیگر ضعیفتر هستیم، اما از چنان عزتی برخوردايم که در بسیاری از مسائل حرف ما در دنیا بر کرسی مینشیند و ديگران در برابر آن چارهاي جز تسليم ندارند؛ لذا امروز زماني است كه ما بايد تلاش كنيم كه مسايل را بهتر بفهمیم، بهتر تصمیم بگیریم، و به صورت جدی عمل کنیم.
وی با استناد به آیه هفتم از سوره ابراهیم خاطر نشان كرد: اگر قدر این نعمت را دانستیم، خداوند روز به روز نعمتش را بر ما میافزاید؛ اما اگر قدر آن را ندانستیم، نه تنها نعمت از ما گرفته میشود، بلکه عذاب الهی را نیز در پیش خواهیم داشت. از همينرو براي انتخاب كساني كه قرار است در باره مسايل کلان کشور تصميمگيري كنند، نباید بر اساس هوی و هوس، علاقههای شخصی، و گرايشهاي گروهی و حزبی عمل کنیم، و مصالح جامعه را فدا کنیم؛ بلکه باید بكوشيم فرد لایقتر را بشناسيم و او را انتخاب کنیم.
این استاد اخلاق حوزه علمیه قم اظهار داشت: ما بايد بنا را بر این بگذاریم كه بر اساس آنچه كه میدانیم بر حق است، عمل کنیم، و در اين مسير ثابت قدم باشیم؛ حتي اگر در این راه تنها باشیم و دیگران ما را ملامت کنند. این، روحیه انقلابی است. اگر رهبری نیز بر انقلابی بودن حوزه، دانشگاه، مسئولان و دیگر نهادها تأکید میکنند، ناظر به چنین روحیهای است.
آيتالله مصباح يزدي افزود: دنبالهروي از هوی و هوس، و تبعيت از خواستههاي دنیا را کنار بگذاریم و به حق عمل کنیم؛ خواه دیگران بپسندد، خواه نپسندند. امام راحل(ره) در آغاز نهضت، در بين اقران خود، کمتر کسی را مییافت که با حرکت او موافق باشد؛ اما او ایستاد و به تشخیص خود عمل کرد و گفت اگر همه دنيا با من مخالفت کنند، من دست از وظيفهام بر نمیدارم؛ چون حجت بر من تمام شده و باید اقدام کنم و البته نتیجه در دست خداست. او ایستاد و نظام 2500 ساله شاهنشاهی را ساقط کرد، و با ايجاد تحولي شگرف در جامعه، دنیا را متحیر کرد.
وی در پایان گفت: اگر من و شما این روحیه انقلابی را در خود ايجاد کردیم، و پس از شناختن وظیفه در راه انجام آن به خوبی استقامت کردیم، خدا وعده داده که ما را بر همه دنیا پیروز خواهد کرد. البته طبق وعده خدا، پیروزی نهایی حق بر باطل به دست امام زمان عجلالله تعالي فرجه رقم خواهد خورد و خدا نیازی به ما ندارد؛ اما این فرصتی است برای ما که در این راه سهیم باشیم و از آن بهرهمند شویم.
گفتنی است دیدار جمعی از دانشجویان، و گروهي از طلاب مدرسه امیرالمؤمنین عليهالسلام با علامه مصباح یزدی، پنجشنبه 16 آذرماه 1396، در محل مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.