معرفی کتاب؛
خدامی در فصل چهارم با عنوان «وظایف دیگران در برابر مادر»، به وظایف فرزند، همسر و خویشاوندان، جامعه مومنان و در نهایت حکومت در برابر مادری پرداخته است. این تاکید بر وظایف دیگران از آن رو حائز اهمیت است که مسوولیت مادری در صورتی به خوبی انجام می شود که مادر مورد حمایت اطرافیان قرار می گیرد. فرزند، شوهر، جامعه مومنان و حکومت هر یک وظایف مشخص و مهمی در قبال مادران در جامعه اسلامی دارند.
به گزارش چی 24 به نقل از مهر خانه: 
نسیم السادات محبوبیشریعتپناهی
پایگاه تحلیلی- خبری مهرخانه، با
توجه به رسالت خود جهت معرفی جامع اقدامات و فعالیتهای صورتگرفته
در حوزه زنان، مبادرت به معرفی کتب منتشره از طرف جریانهای مختلف اندیشهای میکند. بدیهی
است این اقدام صرفاً جهت اطلاعرسانی به علاقهمندان حوزه زنان صورت گرفته و
لزوماً بیانگر دیدگاههای مهرخانه نیست.
مادری، حقوق و مسؤولیتها
نویسنده: نرگس خدامی
انتشارات: مرکز تحقیقات زن و خانواده/ 1394
مادری به عنوان نقشی که در برابر فرزند تعریف میشود، دامنه گستردهای از رفتارهایی را در برمیگیرد که یا به خودی خود نیکو است، و یا برخاسته از فضیلت اخلاقی است. نتایج مثبتی که مادر با انجام مسؤولیت خود به فرد و جامعه میرساند، بر کسی پوشیده نیست؛ به همین دلیل میتوان یک مادر را همواره دارای ارزش اجتماعی دانست؛ ولو آنکه از نعمت ایمان محروم باشد و یا کارش را برای رضای خدا انجام ندهد.
در پیشگفتار کتاب «مادری و حقوقی و مسؤولیتها» آمده است: "هرچند واژه اسره به معنای خانواده در متون وحیانی چندان استعمالی ندارد، چینش آموزههای حقوقی و اخلاقی در کنار یکدیگر، نشان از اهمیت و جایگاه والای خانواده در فرهنگ اسلامی دارد؛ تا آنجاکه میتوان خانواده را زیربنای تمدن اسلامی دانست. در این میان اهمیت و والایی جایگاه مادری در این متون، به صراحت بیان شده و مورد اتفاق اندیشمندان مسلمان بوده است. درباره مادری از جهاتی میتوان بحث کرد. از جمله: الف) تصویر مادری در متون اسلامی با رویکرد کلامی، ب) ابعاد حقوقی و فقهی مادری، ج) جنبههای روانشناختی مادری، د) وجوه اجتماعی مادری، از جمله تحولات مادری و آسیبشناسی مادری در ایران، ه) مواجهه با مادری و حمایت از آن در سیاستگذاریهای دولتی و غیردولتی؛ و) بازنمایی مادری در رسانهها و در جامعه کارشناسی کشور.
در میان مباحث مذکور، محور نخست از تقدم رتبی برخوردار است. هرچند که در این رابطه، مقالات و متون متعددی نگاشته شده است، نیاز به تدوین متنی احساس میشد که با نگاهی جامع به منابع اسلامی، تصویری نسبتاً جامع از قرائت اهل بیت علیهمالسلام به دست دهد. ازاینرو کتاب حاضر به قلم نرگس خدامی عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده کوشیده است تا این کاستی را برطرف کند. این اثر هرچند درصدد ارائه مباحث اجتماعی نیست، دانش نویسنده محترم از حوزه مطالعات جنسیت و خانواده، به مثابه دانشی میانرشتهای، زمینهای را فراهم کرده است تا متون دینی با نگاهی به فضای علوم اجتماعی و روانشناختی نیز مورد خوانش قرار گیرد".
در مقدمه فصل اول کتاب با عنوان «اهمیت و جایگاه مادری» بر این موضوع تأکید شده است: "برای دستیابی به دیدگاه اسلامی درباره مادری، پیش از هر چیز لازم است جایگاه و ارزش آن را در این مکتب مشخص کنیم. رهیافت ما در این مسأله، یک شیوه مقایسهای و بررسی جایگاه مادری در مکاتب فلسفی غرب، فمینیسم، ادیان آسمانی و اسلام است. بنابراین، ابتدا ملاک ارزشمندی را در مکاتب فلسفی گوناگون بررسی میکنیم؛ آنگاه مادری را بر اساس آن میسنجیم. در گام بعد با ذکر دیدگاه نحلههای مختلف فمینیستی، جهتگیری آنها را نسبت به مقوله مادری به دست میآوریم. در پایان نیز با بیان املاک ارزشمندی از دیدگاه اسلام و تطبیق آن بر نقش مادری و همچنین بررسی گزارههایی که درباره آن در منابع دینی وجود دارد، جایگاه آن را نشان میدهیم".
در این فصل، مطالبی چون «ارزش مادری در اندیشه فلاسفه غرب»، «ارزش مادری در ادیان آسمانی»، «مادری در اندیشه فمینیسم»، «مادری در معاهدات بینالمللی»، «کنوانسیون حقوق کودک»، «جایگاه مادری در اسلام»، «آثار مادری»، «زمینههای تکوینی مادری» و «اولویت مادری» مورد بررسی قرار گرفته است.
خدامی در ابتدای فصل دوم با عنوان «مسؤولیتهای مادری» بیان میدارد: دین اسلام به مادران درباره فرزندان بسیار سفارش میکند، در این فصل به تبیین این دستورات و بررسی آنها میپردازیم. نکته در آغاز بحث این است که گاهی سفارشهای دینی درباره یک امر به حد وجوب نمیرسد، اما جهتگیری را برای مکلفین روشن میسازد، این مسأله درباره مسؤولیتهای مادر نیز صدق میکند. بسیاری از سفارشاتی که در اینباره وجود دارد، به حد وجوب نمیرسد، اما راه حرکت را برای مادران مشخص میکند. به همین دلیل در تبیین مسؤولیتهای مادر فقط موارد لزوم بیان نشده است. این مسؤولیتها شامل «پاکدامنی»، «حضانت»، «محبت و مراقبت»، «تربیت و آداب تربیت» و «انفاق» است".
نویسنده در فصل سوم، «بدیلهای مادری»، بر این نکته تأکید دارد که نقش مادری دربردارنده مجموعهای از رفتارهاست که شامل دوره پیش از زایمان، زایمان، شیردهی و مراقبت از کودک میشود. در دروه معاصر با تخصصیشدن نقشها و پیشرفت علم پزشکی، برای هریک از این رفتارها و دورهها جایگزینهایی بهوجود آمده، هرچند برخی از آنها مانند استخدام دایه و پرستار، از دیرباز رایج بوده است. در این فصل مطالبی چون «تلقیح مصنوعی»، «جایگزینی در شیردهی» و «جایگزینی در مراقبت» مورد بررسی قرار گرفته است.
خدامی در فصل چهارم با عنوان «وظایف دیگران در برابر مادر»، به وظایف فرزند، همسر و خویشاوندان، جامعه مؤمنان و در نهایت حکومت در برابر مادری پرداخته است. این تأکید بر وظایف دیگران از آنرو حائز اهمیت است که مسؤولیت مادری در صورتی به خوبی انجام میشود که مادر مورد حمایت اطرافیان قرار میگیرد. فرزند، شوهر، جامعه مؤمنان و حکومت هر یک وظایف مشخص و مهمی در قبال مادران در جامعه اسلامی دارند.
کتاب «مادری، حقوق و مسؤولیتها» به قلم نرگس خدامی و به کوشش معاونت پژوهش مرکز تحقیقات زن و خانواده در سال 1394 با شمارگان 3000 نسخه در 142 صفحه منتشر شده و در دسترس علاقهمندان به حوزه مطالعات زنان و خانواده قرار گرفته است.
* دانشجوی دکترای مطالعات زنان