یَا وَیْلَتَی لَیْتَنِی لَمْ اَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا (فرقان/28)
(اهل جهنم در قیامت گویند) ای وای، کاش فلانی را دوست (خود) نگرفته بودم.
به گزارش چی 24 به نقل از اخبار تامین:
دقت در دوستی ها
دوستی ها، عاقبت انسان را تعیین می کند
یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا (فرقان/28)
(اهل جهنم در قیامت گویند) اى واى، کاش فلانى را دوست (خود) نگرفته بودم.
تفسیر
روزى که ستمکار (مشرک) دو دست خود را (از روى حسرت) به دندان مى‌گزد و مى‌گوید: اى کاش با پیامبر همراه مى‌شدم.
یا وَیْلَتى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا «28»
اى واى بر من! کاش فلانى را دوست خود نمى‌گرفتم. لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِی وَ کانَ الشَّیْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولًا «29»
________________________________________
رفیق من بعد از آن که حقّ از طرف خدا براى من آمد، مرا گمراه ساخت. و شیطان هنگام امید، انسان را رها مى‌کند.
نکته ها
«خذلان» این است که انسان به حمایت کسى امید داشته باشد، ولى او انسان را رها کند.
به گفته‌ى روایات، رهبر الهى، مصداق ذکر است و گمراه کردن از ذکر «لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ» یعنى گمراه شدن از رهبر حقّ. «1»
اسلام براى دوستى وانتخاب دوست، سفارش‌هاى زیادى دارد و دوستى با افرادى را تشویق و از دوستى با افرادى نهى کرده است که این موضوع به بحث مستقلّى نیاز دارد.
برخى از عنوان‌هاى فرعى موضوع «دوست و دوستى» به این شرح است:
راه‌هاى شناخت دوست، مرزهاى دوستى، ادامه‌ى دوستى، قطع دوستى، انگیزه‌هاى دوستى، آداب معاشرت با دوستان و حقوق دوست، که براى هر یک آیات و روایات بسیارى است و ما به گوشه‌اى از آنها اشاره مى‌کنیم:
• اگر در شناخت کسى به تردید افتادید، به دوستانش بنگرید که چه افرادى هستند. «فانظروا الى خلطائه» «2»
• تنهایى، از رفیق بد بهتر است.
• از پیامبر صلى الله علیه و آله پرسیدند: بهترین دوست کیست؟ فرمود: کسى که دیدارش شما را به یاد خدا بیندازد، و گفتارش به علم شما بیفزاید و کردارش یاد قیامت را در شما زنده کند. «»
• حضرت على علیه السلام فرمود: هنگامى که قدرتت از بین رفت، رفقاى واقعى تو از دشمنان شناخته مى‌شوند. «5»* حضرت على علیه السلام فرمود: رفیق خوب، بهترین فامیل است. «»
• در حدیث آمده است: دوستت را در مورد غضب، درهم، دینار و مسافرت آزمایش کن. اگر در
________________________________________
این آزمایش‌ها موفّق شد، دوست خوبى است. «1»
در شعر شاعران نیز درباره‌ى دوست و دوستى، بسیار سخن به میان آمده و به معاشرت و همنشینى با دوستان خوب بسیار سفارش شده است؛
همنشین تو از تو به باید
تا تو را عقل و دین بیفزاید
و از همنشینى با دوستان بد مذمّت شده است، رفیق بد به مار خوش خط و خالى تشبیه شده است که زهرى کشنده در درون دارد؛
تا توانى مى‌گریز از یار بد
یار بد بدتر بود از مار بد
مار بد تنها تو را بر جان زند
یار بد بر جان و بر ایمان زند
یا دوست بد به ابر تیره‌اى تشبیه شده است که خورشید با آن عظمت را مى‌پوشاند؛
با بدان منشین که صحبت بد
گرچه پاکى تو را پلید کند
آفتاب بدین بزرگى را
پاره‌اى ابر ناپدید کند
احادیث موضوعی
: امام على علیه السلام
خَیرُ اِخوانِکَ مَن دَعاکَ اِلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَکَ اِلى اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ؛
بهترین برادرانت (دوستانت)، کسى است که با راستگویى اش تو را به راستگویى دعوت کند و با اعمال نیک خود، تو را به بهترین اعمال برانگیزد.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص417 ، ح9535
حدیث (2) پیامبر صلى الله علیه و آله :
مَن اَرادَ اللّه بِهِ خَیرا رَزَقَهُ اللّه خَلیلاً صالحِا؛
هر کس که خداوند براى او خیر بخواهد، دوستى شایسته نصیب وى خواهد نمود.
نهج الفصاحه ص776 ، ح 3064
نکته ها
عاقبت دوستی با اهل گناه
حالا به سراغ روایات برویم. علی(علیه السلام) فرمودند: «إِیاکَ وَ مُصَاحَبَةَ الْفُسَّاقِ فَإِنَّ الشَّرَّ بِالشَّرِّ مُلْحَق»، از رفاقت و مصاحبت با فاسقان بپرهیز! چرا؟ علی(علیه السلام) دلیلش را این طور میگوید که چون تو هم آن طور خواهی شد، باید از او بپرهیزی. «فَإِنَّ» در مقام تعلیل است، «فَإِنَّ الشَّرَّ بِالشَّرِّ مُلْحَق» بدان که تو هم همان طوری خواهی شد. پیوند دوستی و رفاقتی با اشرار نتیجهاش این است که تو را هم به شرارت می کشاند. بالاخره در یک جا به خاطر پیوند محبّتی مجبور خواهی شد که از رابطه دورونی و پیوند اعتقادی خود و خدا، دست برداری! این دوستی، دلبستگی تو را نسبت به خدا در خطر قرار می دهد؛ پس از آن بپرهیز!
روایت دیگری از علی(علیه السلام) است که فرمودند: «إیاکَ و مُصاحَبَةَ أهلِ الفُسوقِ! فَإنَّ الرَّاضِی بِفِعلِ قَومٍ کَالدَّاخِلِ مَعَهُم» از دوستی با اهل گناه و بی بندوباران بپرهیز که اگر از فسق آنها خوشت بیاید و کار آنها را بپسندی، اثرش این است که تو هم مثل آنها می شوی. چون روش آنها، روش اسلامی و ایمانی نیست، اگر روششان را بپسندی، تو هم مثل آن هستی
دقت در دوستی ها
دوستی ها، عاقبت انسان را تعیین می کند
یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا (فرقان/28)
(اهل جهنم در قیامت گویند) اى واى، کاش فلانى را دوست (خود) نگرفته بودم.
تفسیر
روزى که ستمکار (مشرک) دو دست خود را (از روى حسرت) به دندان مى‌گزد و مى‌گوید: اى کاش با پیامبر همراه مى‌شدم.
یا وَیْلَتى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا «28»
اى واى بر من! کاش فلانى را دوست خود نمى‌گرفتم. لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِی وَ کانَ الشَّیْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولًا «29»
________________________________________
رفیق من بعد از آن که حقّ از طرف خدا براى من آمد، مرا گمراه ساخت. و شیطان هنگام امید، انسان را رها مى‌کند.
نکته ها
«خذلان» این است که انسان به حمایت کسى امید داشته باشد، ولى او انسان را رها کند.
به گفته‌ى روایات، رهبر الهى، مصداق ذکر است و گمراه کردن از ذکر «لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ» یعنى گمراه شدن از رهبر حقّ. «1»
اسلام براى دوستى وانتخاب دوست، سفارش‌هاى زیادى دارد و دوستى با افرادى را تشویق و از دوستى با افرادى نهى کرده است که این موضوع به بحث مستقلّى نیاز دارد.
برخى از عنوان‌هاى فرعى موضوع «دوست و دوستى» به این شرح است:
راه‌هاى شناخت دوست، مرزهاى دوستى، ادامه‌ى دوستى، قطع دوستى، انگیزه‌هاى دوستى، آداب معاشرت با دوستان و حقوق دوست، که براى هر یک آیات و روایات بسیارى است و ما به گوشه‌اى از آنها اشاره مى‌کنیم:
• اگر در شناخت کسى به تردید افتادید، به دوستانش بنگرید که چه افرادى هستند. «فانظروا الى خلطائه» «2»
• تنهایى، از رفیق بد بهتر است.
• از پیامبر صلى الله علیه و آله پرسیدند: بهترین دوست کیست؟ فرمود: کسى که دیدارش شما را به یاد خدا بیندازد، و گفتارش به علم شما بیفزاید و کردارش یاد قیامت را در شما زنده کند. «»
• حضرت على علیه السلام فرمود: هنگامى که قدرتت از بین رفت، رفقاى واقعى تو از دشمنان شناخته مى‌شوند. «5»* حضرت على علیه السلام فرمود: رفیق خوب، بهترین فامیل است. «»
• در حدیث آمده است: دوستت را در مورد غضب، درهم، دینار و مسافرت آزمایش کن. اگر در
________________________________________
این آزمایش‌ها موفّق شد، دوست خوبى است. «1»
در شعر شاعران نیز درباره‌ى دوست و دوستى، بسیار سخن به میان آمده و به معاشرت و همنشینى با دوستان خوب بسیار سفارش شده است؛
همنشین تو از تو به باید
تا تو را عقل و دین بیفزاید
و از همنشینى با دوستان بد مذمّت شده است، رفیق بد به مار خوش خط و خالى تشبیه شده است که زهرى کشنده در درون دارد؛
تا توانى مى‌گریز از یار بد
یار بد بدتر بود از مار بد
مار بد تنها تو را بر جان زند
یار بد بر جان و بر ایمان زند
یا دوست بد به ابر تیره‌اى تشبیه شده است که خورشید با آن عظمت را مى‌پوشاند؛
با بدان منشین که صحبت بد
گرچه پاکى تو را پلید کند
آفتاب بدین بزرگى را
پاره‌اى ابر ناپدید کند
احادیث موضوعی
: امام على علیه السلام
خَیرُ اِخوانِکَ مَن دَعاکَ اِلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَکَ اِلى اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ؛
بهترین برادرانت (دوستانت)، کسى است که با راستگویى اش تو را به راستگویى دعوت کند و با اعمال نیک خود، تو را به بهترین اعمال برانگیزد.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص417 ، ح9535
حدیث (2) پیامبر صلى الله علیه و آله :
مَن اَرادَ اللّه بِهِ خَیرا رَزَقَهُ اللّه خَلیلاً صالحِا؛
هر کس که خداوند براى او خیر بخواهد، دوستى شایسته نصیب وى خواهد نمود.
نهج الفصاحه ص776 ، ح 3064
نکته ها
عاقبت دوستی با اهل گناه
حالا به سراغ روایات برویم. علی(علیه السلام) فرمودند: «إِیاکَ وَ مُصَاحَبَةَ الْفُسَّاقِ فَإِنَّ الشَّرَّ بِالشَّرِّ مُلْحَق»، از رفاقت و مصاحبت با فاسقان بپرهیز! چرا؟ علی(علیه السلام) دلیلش را این طور میگوید که چون تو هم آن طور خواهی شد، باید از او بپرهیزی. «فَإِنَّ» در مقام تعلیل است، «فَإِنَّ الشَّرَّ بِالشَّرِّ مُلْحَق» بدان که تو هم همان طوری خواهی شد. پیوند دوستی و رفاقتی با اشرار نتیجهاش این است که تو را هم به شرارت می کشاند. بالاخره در یک جا به خاطر پیوند محبّتی مجبور خواهی شد که از رابطه دورونی و پیوند اعتقادی خود و خدا، دست برداری! این دوستی، دلبستگی تو را نسبت به خدا در خطر قرار می دهد؛ پس از آن بپرهیز!
روایت دیگری از علی(علیه السلام) است که فرمودند: «إیاکَ و مُصاحَبَةَ أهلِ الفُسوقِ! فَإنَّ الرَّاضِی بِفِعلِ قَومٍ کَالدَّاخِلِ مَعَهُم» از دوستی با اهل گناه و بی بندوباران بپرهیز که اگر از فسق آنها خوشت بیاید و کار آنها را بپسندی، اثرش این است که تو هم مثل آنها می شوی. چون روش آنها، روش اسلامی و ایمانی نیست، اگر روششان را بپسندی، تو هم مثل آن هستی
