بعد از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا و اسارت 52 آمریکایی که 444 روز طول کشید. آمریکا برای رهایی آین 52 نفر دست به اقدامات گوناگون از جمله واقعه طبس زد که در این اقدامها شکست خورد و مجبور به امضای تعهدنامهای شد که به بیانیه الجزایر موسوم شده است.
مفاد بیانیه که با میانجیگری دولت الجزایر تنظیم شد عیناً حاوی شروط امام (ره) است که در پیامی که برای کنگره حج سال 59 ارسال فرمودند بود و بعداً به صورت 4 بند آن شروط به تصویب مجلس رسید که این بیانیه مشتمل بر 4 ماده (4 شرط ایران) و 17 بند به تاریخ 29 دی ماه 1359 برابر با 19 ژانویه 1981 به امضای طرفین مخاصمه رسید. این قرارداد را بهزاد نبوی به عنوان وزیر مشاور در امور اجرایی دولت جمهوری اسلامی ایران و وارن کریستوفر معاون وزیر وقت امور خارجه آمریکا امضا کردهاند.
این بیانیه به شهادت متن امضا شده و «توافق» شده و «تعهد» شده آن و به شهادت مفاد بند بند آن به نحو افتخارآمیزی عزت و اقتدار ایران اسلامی را در برابر ابر قدرت دهه 80 میلادی و قرن حاضر نشان میدهد، اما به این بیانیه بعداً پیوستهایی منضم شده که مفاد این منضمات خود چالش عظیمی را بر سر راه اجرای صحیح آن ایجاد کرده است به نحوی که بیانیهای که اجرای مفادش به شرح بندهای 8 و 13 بیانیه مهلتهای به روز و به شرح بند 4 ماده 3 مهلت یک ساله و 6 ماهه داشته (پیوست ضمیمه) اکنون 34 سال است که خاتمه نیافته است و معلوم نیست با تهدات زائد بیربط و غیر ضروری که در ضمائم بیانیه اصلی بر ذمه دولت ایجاد شده است تا به کی این مهلتها امتداد خواهد داشت.
در حالی که امروز پس از 34 سال نه تنها عوام بلکه بسیاری از خواص نیز نمیدانند چه داشتیم؟ چه دادیم؟ و چه گرفتیم؟ جداولی که در زیر ملاحظه میفرمایید شامل وضعیت مالی ایران و آمریکا قبل از 14 نوامبر 1979، تعهدات متقابل ایران و آمریکا، اصول کلی تعهدات بیانیه الجزایر، اسناد مبادله شده و بالاخره کارنامه بیانیه مذکور است که تشریح بیانیه الجزایر به بیان ساده و به سه صورت کلی مقدمه، متن و نتیجه است.
وضعیت مالی قبل از 14 نوامبر 1979
اموال و دارایی ایران قبل از انسداد (1)
نوع دارایی | مبلغ دارایی به دلار |
1- سپرده نزد فدرال رزو شامل طلا و اوراق بهادار | 2500000000 |
2- سپرده نزد شعب (اروپایی بانکهای آمریکایی) | 4800000000 |
3- سپرده نزد شعب بانکهای آمریکایی در آمریکا | 2200000000 |
4- داراییهای دیگر در آمریکا و خارج از آمریکا | بین 1 تا 4 میلیارد دلار |
جمع | 13500000000 |
1) گزارش رئیس جمهور به مجلس در جلسه علنی 11/6/-59 مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی
*دیون و تعهدات متقابل (2)
جدول شماره 2
برذمه ایران | برذمه آمریکا |
---|---|
آزادی 52 گروگان به طور سالم و تحویل آنها به دولت الجزایر در مقابل 4 شرط روبرو | 1- رفع توقیف از داراییها و استرداد آنها
|
2- رفع انسداد حسابهای بانکی و استرداد آنها | |
3- استرداد اموال شاه | |
4- عدم مداخله در امور داخلی ایران |
2) مصوبه جلسه 63 دوره اول مجلس مورخ 11/8/1359
*اصول کلی تعهدات بیانیه الجزایر (3)
جدول شماره 3
الف- بازگشت وضع مالی به صورت قبل از 14 نوامبر 1979 برابر با 13 آبان 58 |
ب- کلیه دعاوی دولت با اتباع دولت دیگر لغو و با رجوع این دعاوی به داوری حل و فصل شود کلیه دعاوی اتباع وموسسات آمریکایی علیه ادارات و موسسات دولتی ایران خاتمه داده شود. کلیه احکام توقیف لغو وسایر دعاوی براساس چنین ادعایی ممنوع و چنین ادعاهای به داوری رجوع شود. |
ماده 1- آمریکا تعهد میکند در امور داخلی ایران مداخله نکند در یک بند |
ماده 2 و 3 -استرداد داراییهای ایران در 11 بند |
ماده 4- برگشت دارایی خانواده شاه سابق در 5 بند |
3) متن فارسی بیانیه الجزایر به امضای بهزاد نبوی وزیر مشاور در امور اجرایی به تاریخ 19 ژانویه 1981 برابر با 29/10/1359
*اسناد مبادله شده با آمریکا
مرتبط با بیانیه الجزایر(4)
ردیف | نام سند | مفاد |
1 | سند اصلی بیانیه حل و فصل | مشتمل بر 4 ماده و 17 بند به تاریخ 29/1/59 به امضای بهزاد نبوی |
2 | سند منظم | مشتمل بر 8 ماده به تاریخ 29/1/59 به امضای بهزاد نبوی |
3 | سند تعهدات | در 20 بند و 3 جز به تاریخ 29/1/59 به امضای بهزاد نبوی |
4 | سند موافقتنامه امانی | در 10 بند به تاریخ 30/10/59 وارن کریستوفر وزیر امور خارجه، ارنست پاتریکس مشاور کل بانک فدرال از بانک مرکزی ایران- محمد باسخواد از بانک مرکزی الجزایر موضوع صورت جلسه 947/632/1 اونس طلا 35000000 دلار اوراق مشارکت- 38/1 میلیارد دلار وجه نقد |
5 | سند موافقت تغییر در متن موافقتنامه امانی | به تاریخ 30/10/59 متن انگلیسی به امضای اسفندیار رشیدزاده از بانک مرکزی تحویل فردی به نام وین ای میلی شده است |
6 | سند ترتیبات فنی | در 18 بند به تاریخ 30/10/59 فی ما بین مسئولین بانک ملی الجزایر بانک فدرال- بانک انگلیس |
7 | سند موافقتنامه بین بانک هلند به همراه موسسات آن | در 13 بند به تاریخ 26/5/17 -60 اوت 1981 بانک مرکزی الجزایر- بانک مرکزی ایران معنوی راد- هدایتی راد- بانک فدرال جمیز اولتمن- بانک هلند یوستر موس میجس |
8 | موافقتنامه فنی با بانک سوئد هلند دارای | در 20 بند 26/5/1760 اوت 1981 - بانک مرکزی الجزایر- بانک مرکزی ایران- معنوی راد- هدایت راد- بانک هلند |
4) مجله حقوقی شماره 1 تا 3 - سال 63 دفتر خدمات حقوقی
*کارنامه بیانیه الجزایر
آنچه که تعهد شده بود و مصوب شده بود | آنچه که اجرا شده است | نتیجه |
ماده1- ماده یک بیانیه تعهد دولت آمریکا به عدم دخالت در امور داخلی ایران بوده است | آمریکا ماده 1 بیانیه الجزایر عمل نکرده و از زمان امضای بیانیه تاکنون به دفعات در امور داخلی ایران مداخله نموده است که تصویب 20 میلیون دلار بودجه در سنای آمریکا برای براندازی جمهوری اسلامی ایران یکی از صدها دلیل این تخلف بوده است. | اثر حقوقی عکسالعمل دفتر خدمات داوران- وکلا و کارشناسان دستاندرکار ایرانی به این نقض بند یک بیانیه معلوم نیست |
ماده 2- برابر این ماده دولت آمریکا متعهد بوده تمام سپردههای ایران را به حسابی به عنوان حساب امانی نزد بانک مرکزی الجزایر به امانت بگذارد تا به ترتیب مقرر در بندهای دیگر به ایران مسترد شود | 1- حساب escrow در بانک مرکزی الجزایر افتتاح شده 2- آمریکا تمام سپردهها ( جدول شماره 1) را به این حساب واریز نکرده 3- آمریکا این ماده را به شرح عملکرد بند 7 بیانیه نقض کرده است | اثر حقوقی عکس العمل طرف ایرانی نامعلوم است |
ماده 3- ترتیب واریز وجه به حساب اصلescrow گواهی دولت الجزایر مبتنی بر اعلام خروج ایمن 52 نفر گروگان است که بلافاصله بانک مرکزی الجزایر دستور انتقال وجوه را صادر خواهد کرد این وجوه به استناد بندهای 4 و 5 و 6 بیانیه شامل کلیه سپردههای ایران مشتمل: الف- وجوه نزد فدرال رزرو بانک ب- وجوه نزدک شعب خارجی بانکهای آمریکایی ج- وجوه نزد شعب بانکهای آمریکایی در آمریکا بوده است | 52 نفر گروگان آزاد و دولت الجزایر گواهی نموده اما دولت آمریکا به دلایل زیر ماده 2 و 3 بیانیه و بندهای مربوط را به شرح زیر نقض کرده است. 1- به جای واریز مبالغ 1 و 2 و 3 جدول شماره یک یعنی به جای واریز مبلغ 5/9میلیارد دلار فقط الف- مبلغ 7/939 میلیارد دلار ارزش ارزیابی شده 1632917779 اونس طلا ب- مبلغ 955/7 میلیارد دلار ارزش اسمی اوراق بهادار نزد فدرال رزور بانک را به بانک مرکزی الجزایر منتقل کرده است و از واریز موجودیها نزد بانکهای دیگر موضوع بندهای 5 و 6 خودداری و این بندهای بیانیه را د راین مرحله نقض کرده است | 500/9 (955/7) 545/1 مبلغ تخلف دولت آمریکا از بندهای 5 و 6 بیانیه عکسالعمل حقوقی دفتر خدمات دوران - وکلا - مشاورین و کارشناسان ایرانی درمورد نقض این ماده بیانیه معلوم نیست. |
بند 7 براساس بند 7 بیانیه بانک مرکزی الجزایر میبایستی نیمی از وجوه منتقله به حساب escrow را در یک حساب تضمینی بهرهبردار بسیارد تا موجودی آن به 1 میلیارد دلار برسد | از مبلغ 955/7 میلیارد دلار منتقله از آمریکا به بانک مرکزی الجزایر مبلغ 667/3 دلار بابت وامهای سندیکایی که در متن بیانیه توافق نشده اما در سند ضمیمه آقای بهزاد نبوی پذیرفته به فدرال رزرو بانک منتقل و در اقع مسترد شده و 418/1 میلیارد در حساب امانی مخصوص برای پرداخت مابقی مجددا عودت داده شده است یعنی ماحصل ماده 7 به مبلغ زیر است: 870/418= 2/667- 1/955 - 3/7 دو میلیارد و هشتصاد و هفتاد میلیون دلار کمتر به حساب escrow واریز شده مبلغ 545/1 میلیارد هم که اصلا واریز نشده بود و درنتیجه از مبلغ 750/2 = 4/5/9 میلیارد دلاری که میبایستی در اثر اجرای ماده 7 بیانیه نصیب ایران میشود فقط مبلغ 870/2 میلیارد دلار حاصل شده است | اثر حقوقی عکسالعمل دفتر خدمات حقوقی وکلا- داوران و مشاروان ایرانی در مورد نقض این بند بیانیه توسط آمریکا معلوم نیست |
ماده 4- براساس این ماده در بیانیه الجزایر دولت آمریکا مکلف به استرداد داراییهای خانواده شاه سابق گردیده است. ترتیب اجرایی این ماده در بندهای 12 و 13 و 14 و 15 آمده است | دولت آمریکا این ماده از بیانیه را نقض و به اجرا در نیاورده و به تکالیف و تعهدات خود مندرج در بندهای این ماده عمل نکرده است. | اثر حقوقی عکس العمل دفتر خدمات وکلا- داوران، مشاوران ایرانی درمورد نقض این ماده نامعلوم است. |
الف- بند 12- به محض آزادی گروگانها و گواهی دولت الجزایر مبنی ب رخروج سالم گروگانها از ایران (بند 3 بیانیه) داراییهای شاه تحت کنترل وارث و بستگان نزدیک وی مسدود نقل و انتقال آنها ممنوع میشود تخلف از این بند مجازات کیفری و مدنی در آمریکا داشته است. | در حالی که تاکنون هیچ حکم انسدادی و ممنوعیتی و هیچ انتقالی به ایران در مورد اموال شاه و وارث آنها در آمریکا صورت نگرفته و بند 12 از ماده 4 بیانیه از سوی آمریکا نقض شده است و از اعمال مجازات کیفری بر تخلف از اجرای این بند بیانیه نشانهای در دست نیست | اثر حقوقی عکس العمل دفتر خدمات داوران- مشاورین- وکلای ایرانی در مورد نقض این بند معلوم نیست |
ب- بند13- به محض آزادی گروگانهای دولت به تمام اشخاص مقیم در حوزه قضایی آمریکا باید دستور میداد تا ظرف مدت 30 روز اطلاعات مربوط به این اموال را جمعآوری میکردند و به دیوان داوری تسلیم میکردند تخلف از این بند نجازات کیفری دارد | 30 روز شده 25 سالی و هنو زاطلاعات مذکور جمعآوری نشده و دولت آمریکا از بند 13 ماده 14 بیانیه تخلف کرده و تکلیفی را که خود برعهده داشته متوجه ایران دانسته میگوید باید ایران این اموال را معرفی کند. مجازات کیفری تخلف از این بند به حال خود رها شده است | اثر حقوقی عکسالعمل دفتر خدمات معلوم نیست |
ج- بند 14- به محض آزادی گروگانها، دولت آمریکا میبایستی به دادگاههای خود اعلام میکرد در مورد اموال شاه سابق نباید اصل مصونیت دولت مستقل و قانون دکترین کشوری ملاک باشد و به موجب این بند مردود اعلام میشو. و در این مورد باید احکام ایران در مورد این داراییها باید توسط دادگاههای آمریکا اجرا شود (این بزرگترین افتخار است و پیروزی کمی نیست) | در عمل هیچگونه اقدامی از سوی آمریکا به عمل نیامده و بند 14 از ماده 4 بیانیه از سوی آمریکا نقض شده است | به عمل نیامده و بند 14 از ماده 4 بیانیه از سوی آمریکا نقض شده است اثر حقوقی عکس العمل دفتر خدمات معلوم نیست |
د - بند 15 در مورد تضمین دولت آمریکا در مورد هر حکم صادره از سوی دادگاهها مبنی بر انتقال اموال و داراییهای شاه سابق است | عدم اجرای این ضمانت به مفهوم نقض بند 15 ماده 4 بیانیه از سوی دولت آمریکاست | اثر حقوقی عکسالعمل دفتر خدمات داوران- مشاورین- وکلای ایرانی در مورد نقض این بند معلوم نیست |