لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُوْمِنُونَ وَالْمُوْمِنَاتُ بِاَنْفُسِهِمْ خَیْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْکٌ مُبِینٌ (نور/12)
چرا هنگامی که آن (بهتان) را شنیدید مردان و زنان مومن گمان نیک به خود نبردند و نگفتند این بهتانی آشکار است ؟
به گزارش چی 24 به نقل از اخبار تامین:
پرهیز از تهمت و بدگمانی
بدگمانی را با نیک اندیشی دفع کنیم
لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْکٌ مُبِینٌ (نور/12)
چرا هنگامى که آن (بهتان) را شنیدید مردان و زنان مؤمن گمان نیک به خود نبردند و نگفتند این بهتانى آشکار است ؟
تفسیر
تفسیر المیزان - خلاصه
(لولا اذسمعتموه ظن المؤمنون والمؤمنات بانفسهم خیرا وقالوا هذاافک مبین ): (چرا زمانیکه این تهمت را شنیدید حسن ظنتان درباره مؤمنان بیشتر نشد ونگفتید که این بهتانی آشکار است ) این آیه در حکم توبیخ مسلمانانی است که وقتی ماجرای (افک ) را شنیدند آن را ردنکردند و متهمین را با حسن ظن خود مبری از چنین اتهامی ندانستند و نگفتند این سخن ،صرفا افترایی آشکار است . چون خبری که گوینده و مخبر آن معلوم نیست افک وافتراست ، و ادعایی که مدعی آن بینه و دلیل آشکاری نداشته باشد، شرعا محکوم به عدم صحت و کذب می باشد.
احادیث موضوعی
امام صادق علیه السلام :
مَنِ اتَّهمَ أخاهُ فی دِینِهِ فلا حُرمَةَ بَینَهُما .
هر کس به برادر دینى خود تهمت زند حرمتى میان آن دو به جا نمى ماند.
الکافی : 2/361/2
نهى از رفت و آمد به جاهاى تهمت برانگیز
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
أولى النّاسِ بالتُّهْمةِ مَن جالَسَ أهلَ التُّهْمةِ .
سزاوارترینِ مردم به تهمت کسى است که با متّهمان و افراد مظنون همنشینى کند.
الأمالی للصدوق : 73/41
امام على علیه السلام :
إیّاکَ و مَواطِنَ التُّهْمةِ و المجلسَ المَظْنونَ بهِ السّوءُ ، فإنَّ قَرینَ السُّوءِ یَغُرُّ جَلِیسَهُ .
از رفت و آمد به جاهاى تهمت برانگیز و مجالسى که گمان بد به آنها برده مى شود بپرهیز؛ زیرا دوست بد همنشین خود را مى فریبد.
بحار الأنوار : 75/90/2
نکته ها
امام علی علیه السلام: فاصله چاپلوسی و تهمت
امام علی (علیه السلام) فرمودند:
مَن مَدحکَ بِما لَیسَ فیکَ، فَهُوَ خَلیقُ اَن یَذُمَّکَ بِما لَیسَ فیک؛
هر کس تو را به چیزی مدح و ستایش کند که در تو نیست، سزاوار است که تو را به چیزی نکوهش کند که در تو نیست.
غررالحکم، ج 5، ص 341
شرح حدیث:
فاصله ی «تملّق» تا «تهمت» گاهی به همین کوتاهی و سادگی است.
در هر دو نوعی دروغ نهفته است؛ در یکی ستایشهای دروغ، در دیگری بهتانهای دروغ که ریشه ی هر دو «عدم صداقت» است.
نباید به دروغ دل خوشی کرد هر چند دروغی که در تعریف و ستایش تو باشد؛ چرا که لذّت بردن از تملق و چاپلوسی دیگران آنان را به دروغ بیشتر تشویق می کند.
کسی که از چاپلوسی دیگران لذّت ببرد، باید انتظار شنیدن تهمتهای ناروا و عیبجوییهای بی اساس را هم داشته باشد.
متملّق برای دست یافتن به دنیا و موقعیت و مقام «مدح بی جا» می فروشد و اگر خواسته اش تأمین نشد، به «مذمت بی جا» می پردازد.
این ثمره ی خروج از مرز اعتدال است.
وقتی خصلت کسی بی صداقتی و دروغ بافی باشد، چه فرقی می کند که تو را به چیزی ستایش کند که در تو نیست یا نسبت ناروایی به تو بدهد که از آن پاک و منزّهی؟ کالای او دروغ است و مشتری دروغ ساده لوح است.
اگر می خواهید گرفتار «تهمت» نشوید، راه «چاپلوسی» را ببندید.
منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی.
پرهیز از تهمت و بدگمانی
بدگمانی را با نیک اندیشی دفع کنیم
لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْکٌ مُبِینٌ (نور/12)
چرا هنگامى که آن (بهتان) را شنیدید مردان و زنان مؤمن گمان نیک به خود نبردند و نگفتند این بهتانى آشکار است ؟
تفسیر
تفسیر المیزان - خلاصه
(لولا اذسمعتموه ظن المؤمنون والمؤمنات بانفسهم خیرا وقالوا هذاافک مبین ): (چرا زمانیکه این تهمت را شنیدید حسن ظنتان درباره مؤمنان بیشتر نشد ونگفتید که این بهتانی آشکار است ) این آیه در حکم توبیخ مسلمانانی است که وقتی ماجرای (افک ) را شنیدند آن را ردنکردند و متهمین را با حسن ظن خود مبری از چنین اتهامی ندانستند و نگفتند این سخن ،صرفا افترایی آشکار است . چون خبری که گوینده و مخبر آن معلوم نیست افک وافتراست ، و ادعایی که مدعی آن بینه و دلیل آشکاری نداشته باشد، شرعا محکوم به عدم صحت و کذب می باشد.
احادیث موضوعی
امام صادق علیه السلام :
مَنِ اتَّهمَ أخاهُ فی دِینِهِ فلا حُرمَةَ بَینَهُما .
هر کس به برادر دینى خود تهمت زند حرمتى میان آن دو به جا نمى ماند.
الکافی : 2/361/2
نهى از رفت و آمد به جاهاى تهمت برانگیز
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
أولى النّاسِ بالتُّهْمةِ مَن جالَسَ أهلَ التُّهْمةِ .
سزاوارترینِ مردم به تهمت کسى است که با متّهمان و افراد مظنون همنشینى کند.
الأمالی للصدوق : 73/41
امام على علیه السلام :
إیّاکَ و مَواطِنَ التُّهْمةِ و المجلسَ المَظْنونَ بهِ السّوءُ ، فإنَّ قَرینَ السُّوءِ یَغُرُّ جَلِیسَهُ .
از رفت و آمد به جاهاى تهمت برانگیز و مجالسى که گمان بد به آنها برده مى شود بپرهیز؛ زیرا دوست بد همنشین خود را مى فریبد.
بحار الأنوار : 75/90/2
نکته ها
امام علی علیه السلام: فاصله چاپلوسی و تهمت
امام علی (علیه السلام) فرمودند:
مَن مَدحکَ بِما لَیسَ فیکَ، فَهُوَ خَلیقُ اَن یَذُمَّکَ بِما لَیسَ فیک؛
هر کس تو را به چیزی مدح و ستایش کند که در تو نیست، سزاوار است که تو را به چیزی نکوهش کند که در تو نیست.
غررالحکم، ج 5، ص 341
شرح حدیث:
فاصله ی «تملّق» تا «تهمت» گاهی به همین کوتاهی و سادگی است.
در هر دو نوعی دروغ نهفته است؛ در یکی ستایشهای دروغ، در دیگری بهتانهای دروغ که ریشه ی هر دو «عدم صداقت» است.
نباید به دروغ دل خوشی کرد هر چند دروغی که در تعریف و ستایش تو باشد؛ چرا که لذّت بردن از تملق و چاپلوسی دیگران آنان را به دروغ بیشتر تشویق می کند.
کسی که از چاپلوسی دیگران لذّت ببرد، باید انتظار شنیدن تهمتهای ناروا و عیبجوییهای بی اساس را هم داشته باشد.
متملّق برای دست یافتن به دنیا و موقعیت و مقام «مدح بی جا» می فروشد و اگر خواسته اش تأمین نشد، به «مذمت بی جا» می پردازد.
این ثمره ی خروج از مرز اعتدال است.
وقتی خصلت کسی بی صداقتی و دروغ بافی باشد، چه فرقی می کند که تو را به چیزی ستایش کند که در تو نیست یا نسبت ناروایی به تو بدهد که از آن پاک و منزّهی؟ کالای او دروغ است و مشتری دروغ ساده لوح است.
اگر می خواهید گرفتار «تهمت» نشوید، راه «چاپلوسی» را ببندید.
منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی.
