این کتاب به معرفی فرقه های اهل تسنن می پردازد. این کتاب نوشته گروهی از نویسندگان است که مهدی فرمانیان آن را تدوین کرده است. مهدی فرمانیان متولد 1352 در کاشان، پس از اتمام پایه سوم راهنمایی در سال 1366 شمسی به مدرسه علمیه ولی عصر (عج) قمصر کاشان وارد و تا سال 1371 در قمصر کاشان بود و از سال 1372 در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل شد. از سال 1376 در مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب به تحقیق و پژوهش در مذاهب کلامی پرداخته و از سال 1381 تا کنون به تدریس در فرق و مذاهب مشغول است که حاصل آن هشت کتاب تألیفی و بیش از سی مقاله علمی است. مهدی فرمانیان استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب، دارای دکتری کلام با گرایش فلسفه دین و با تخصص فرق و مذاهب اسلامی است.
او این کتاب را برای طلاب مبتدی در این زمینه نوشته است. وی در درس اول کلیاتی را در این باب مطرح کرده و منابع مهم فرقه شناسی را نام برده است.
در درس دوم به عثمانیه چگونگی پیدایش و اندیشه های آنان پرداخته و سپس بحث خوارج را مطرح ساخته است.
در درس سوم به بحث مرجئه پیدایش و اندیشه های آنان پرداخته است.
در درس چهارم به قدریه، اندیشه ها و شخصیت های مهم آن پرداخته است.
در درس پنجم و ششم و هفتم به معتزله، تاریخ، عقاید و بزرگان این فرقه کلامی پرداخته است. درس هشتم به اصحاب حدیث و درس نهم و دهم و یازدهم به عقاید، تاریخ و بزرگان آن و تاریخ و عقاید و شخصیت های مهم اشاعره و در درس دوازدهم و سیزدهم به تاریخ و عقاید ماتریدیان و شخصیت های مهم آنان پرداخته است.
در درس چهارده به سلفیه بخصوص ابن تیمیه می پردازد. در درس پانزدهم ابتدا به بیان زندگانی محمد بن عبد الوهاب می پردازد و سپس نحوه شکل گیری وهابیت و چگونگی گسترش آن را بیان می کند.
در درس شانزدهم به مکتب دیوبند و بزرگان این مکتب مانند شاه ولی الله دهلوی اشاره کرده و سپس درباره چگونگی شکل گیری سازمان جماعه التبلیغ بوسیله مولوی الیاس صحبت کرده و در نهایت به عقاید آنان مانند: شفاعت، زیارت موالید و ... اشاره می کند که از نظر آنان مورد قبول است و تضاد عقاید آنان را با وهابیت بیان نشان می دهد که در کدام اعتقاد با آن ها مخالفند.
در درس هفدهم درباره مکتب قادیانیه یا احمدیه صحبت می کند که بوسیله غلام احمد قادیانی تاسیس شده است. وی مدعی نبوت بود و مکتب قادیانیه اعتقاد خاصی درباره نبوت دارد و معتقدند که غلام احمد نبی مرسل است. البته اینان به دو دسته تقسیم می گردند؛ لاهوریه و قادیانیه، که به اختلاف این دو گروه اشاره کرده و عقاید آنان را در بای مبدا و معاد، نبوت و غیره بیان می کند.
در درس هجدهم به مذاهب فقهی اهل تسنن اشاره دارد؛ در ابتدا به معنی اجتهاد و اقسام اجتهاد اشاره دارد. سپس تاریخچه فقه را در سه قرن اول هجری بیان و به علل و عوامل پیدایش مذاهب فقهی آنان اشاره می کند که چگونه این مذاهب بوجود آمدند و چندین مذهب منقرض شده فقهی را بیان می کند و در نهایت به عوامل حصر مذاهب می پردازد و به سه دلیل اشاره می کند که بدین دلایل مذاهی در این چهار تا حصر شدند.
در درس نوزدهم به مذاهب چهارگانه اهل تسنن اشاره دارد که مؤسس آن کیست و اصول مذهب احناف، مالکی، شافعی و حنبلیان را بیان کرده و مهم ترین آثار هر مذهب را نام می برد.
در درس بیستم به منابع استنباط مذاهب چهارگانه اهل تسنن مانند: سنت صحابه، قیاس، استحسان، اجماع، مصالح مرسله، سد ذرایع و فتح ذرایع می پردازد و هر کدام را مورد ارزیابی و نقد قرار می دهد. برای مثال انواع قیاس را از دیدگاه اهل تسنن ذکر کرده و دلیل عدم حجیت آن را بیان کرده و نظر شیعه را درباه اجماع بیان می کند. در آخر کتاب هم 246 منبع کتاب را ذکر می کند.
این کتاب بوسیله مرکز مدیریت حوزه علمیه قم چاپ شده است که این گزارش از چاپ دوم این کتاب می باشد.
نویسنده متن: داود درویشنیا باسفری
تهیه و تنظیم: سایت رسالات