امامی که خلاصه هستی و کائنات است، بعد از بخشیدن تمام دارائی خود به فقیر، از او عذرخواهی می کند و می فرماید: ما حق تو را ندادیم، ولی به قدر آن چه که بود، دادیم! چنین اخلاق و سیره ای باید در جامعه امروز الگو شود.
به گزارش چی 24 به نقل از رسالت: گفت‌وگوي ويژه با حجت‌الاسلام والمسلمين ابوالفضل عادلي‌نيا، يكي از اساتيد حوزه علميه خراسان پيرامون زندگي، سيره و شخصيت امام حسن مجتبي (عليهالسلام) را در زير مي‌خوانيد:
مهم‌ترين شاخصه‌ها و الگوهاي رفتاري و شخصيتي امام حسن (عليهالسلام) كدامند؟
از دو منظر مي‌توان به زندگي امام حسن مجتبي عليهالسلام پرداخت. اول از جهت اخلاق و سيره و دوم از جهت روابط اجتماعي و سياسي و مشخصاً مسئله صلح امام حسن عليهالسلام.
اما قبل از هر چيز آن‌چه در مورد ايشان و امام حسين (عليهالسلام) جلب توجه مي‌كند اين است كه اين دو بزرگوار فرزندان اميرالمؤمنين (عليهالسلام) و فاطمه زهرا (سلام الله عليها) و حاصل ازدواج دو معصوم هستند. نكته قابل توجه ديگر نامگذاري ايشان از جانب خداوند متعال است.
امام حسن (عليهالسلام) اعبد الناس بودند. ايشان هم‌چنين در نماز و عباداتشان بسيار خاضع بودند و حالات عبادت ايشان نشان مي‌داد كه اعرف الناس بالله نيز هستند. عبوديت محض ايشان نيز زبانزد بوده است. ايشان براي تلاوت قرآن همت ويژه‌اي قائل بودند و با قرائت برخي از آيات اشك از ديدگانشان سرازير مي‌شد. اين بدان معناست كه ايشان و ائمه عليهم‌السلام خداوند را بزرگ مي‌شمردند و لذا از گناه و رفتن به سمت آن پرهيز داشتند.
ايشان در طول زندگاني مبارك خود 25 بار به صورت پياده به حج بيت الله الحرام رفتند. اين نهايت اخلاص ايشان را نشان مي‌دهد. بسياري افراد گلايه مي‌كنند كه امروزه و با وجود وسايل نقليه، چرا برخي از زائرين امام رضا عليهالسلام پاي پياده به سمت مشهد مي‌آيند. در واقع اين توجه، اخلاص و علاقه شديد به محبوب را نشان مي‌دهد و ابراز مي‌كند.
بسياري از مردم امام حسن مجتبي (عليهالسلام) را با ويژگي بخشندگي و كريم بودن مي‌شناسند. در اين رابطه چه صحبتي داريد؟
اين مسئله در جامعه امروز ما بسيار مهم و قابل توجه است. بسياري از ما تلاشمان صرفاً در جهت كسب منافع مالي و امور مادي است، در حالي كه دين ما اين‌گونه نمي‌خواهد. چنان‌كه در روايتي آمده است: «اعمل لدنياك كأنك تعيش ابدا، واعمل لآخره كانك تموت غدا»؛ نبايد در مورد كار دنيا سهل‌انگاري كرد، اما نبايد دنيا را در مقابل دين و آخرت قرار داد. اين اصلي است كه امروز در زندگي مسلمانان بسيار كمرنگ شده است. زندگي امام حسن (عليهالسلام) در اين مورد سرمشق بسيار خوبي براي ماست.
برخورد امام حسن (عليهالسلام) با فقرا و مستمندان نيز بسيار درس‌آموز بوده است و ايشان توجه ويژه‌اي به اين افراد داشته‌اند. همان‌طور كه بنيان‌گذار انقلاب اسلامي نيز مي‌فرمودند كه اين پابرهنه‌ها صاحب اين مملكتند!
اصلاً يكي از راه‌هاي شكر نعمت اين است كه مال را در جاي خودش مصرف كنيم و يكي از اين مصاديق، كمك به نيازمندان است كه علاوه بر رفع حاجت آن‌ها، موجبات رشد معنوي متموّلين را نيز فراهم مي‌كند.
روايتي در اين رابطه در ذهن داريد؟
در روايتي عجيب آمده است كه فردي به محضر امام حسن (عليهالسلام) آمد و از فقر خود به ايشان گفت. ايشان سرشان را پايين انداخته و به غلامشان دستور دادند كه كيسه‌اي پول براي او بياورد. ظاهراً امام هر چه داشتند را به اين فقير دادند. فقير بسيار خوشحال شد و آماده رفتن بود كه امام او را صدا زدند و از او عذرخواهي كردند! ايشان فرمودند كه ما حق تو را نداديم، ولي به قدر آن‌چه كه بود، داديم!
اين روايت واقعاً تأثربرانگيز است. امروز ما اگر به كسي كمك ناچيزي مي‌كنيم، اگر سر او منّتي نگذاريم، ديگر از او عذرخواهي نمي‌كنيم. حالا ببينيد امامي كه خلاصه هستي و كائنات است، بعد از اين‌كه هر آن‌چه كه داشته را به فقير كمك كرده، از او عذرخواهي مي‌كند. چنين اخلاق و سيره‌اي بايد در جامعه امروز الگو شود.
يكي از مسائل موجود در زندگي امام حسن (عليهالسلام)، غريب بودن ايشان، حتي در منزل خودشان است. برخورد امام با همسرشان چگونه بود و چه برداشت‌هايي از اين رفتار مي‌توان داشت؟
يكي از نكات ويژه در زندگي امام حسن (عليهالسلام) برخورد ايشان با همسرشان است. متأسفانه مسئله اخلاق در زندگي خانواده‌هاي امروزي بسيار ضعيف شده است. زن و مرد به بهانه‌هاي واهي و پيش پا افتاده صبرشان لبريز مي‌شود و با يكديگر جرّ و بحث مي‌كنند، در حالي كه صبور بودن و مقاوم بودن از ويژگي‌ها و بايسته‌هاي مؤمن است.
امام با اين‌كه مي‌دانستند همسرشان قاتلشان خواهد بود، هيچ برخورد ناشايستي با او نداشتند و بزرگوارانه و عالمانه با او برخورد مي‌كردند. اين بسيار مهم است. رعايت حقوق زن در خانه، تأمين او، رعايت انصاف در مورد او، صداقت در برخورد با او و مواردي ديگر را بايد از زندگي ائمه (عليهم‌السلام) الگوبرداري كرد. قوام زندگي به محبت و صداقت است.
امام حسن (عليهالسلام) آن‌قدر مقاوم هستند كه همسرشان كه در واقع دشمن ايشان هستند و از هيچ‌كدام از جهات اعتقادي، فكري و سياسي همراه ايشان نيستند را تحمل كرده و علاه بر آن، برخورد بزرگوارانه و كريمانه با او دارند. اين بسيار سخت است. ما نمي‌توانيم مخالفمان را حتي 1 دقيقه تحمل كنيم، اما امام همسرشان را تا آخر عمر تحمل كردند.
دشمن انواع برنامه‌ها را براي از هم پاشيدن خانواده‌هاي مسلمانان اجرا مي‌كند. زماني مي‌توان در برابر تهاجمات و شبيخون‌هاي فرهنگي دشمن ايستاد كه سنگري به نام امامت و ولايت داشته باشيم. بايد شيوه زندگي، شيوه رفتار و برخورد با ديگران، شيوه صحبت كردن و نحوه تربيت فرزندانمان ولايي باشد، اگر اين‌گونه نباشد، اصول و شاخصه‌هاي زندگي غربي به راحتي در ميان ما نفوذ كرده و خانواده را از هم خواهد پاشيد. زندگي ائمه (عليهم السلام) ذخائري پرارزش و پرمحتوا در تاريخ است و بايد اين اصول را در زندگي خودمان پياده كنيم.
تفاوت جود و كَرَم در چيست؟
راغب اصفهاني جود را در لغت به معناي بخشيدن مي‌داند و منظور، مطلقِ بخشيدن است؛ يعني گاهي ممكن است بخشش مادي باشد و گاهي معنوي و جود، هر دو اين‌ها را شامل مي‌شود.
اما كرامت در لغت به معناي سخاوت، شرافت و عزت است. واژه «كَرَم» زماني كه در مورد انسان‌ها بكار مي‌رود، به معناي اسمي براي اخلاق و افعال زيبا خواهد بود. در واقع كرامت يك صفت نفساني است، مثل شجاعت. حالا شجاعت انسان ممكن است در بيرون مصداق‌هايي داشته باشد، اما اين شجاعت در نفس او وجود دارد.
كرامت هم از همين جنس است. كرامت همه صفات و افعالي كه به نوعي دال بر عزت و بزرگي شخص است را در بر مي‌گيرد كه يكي از آن‌ها بخشش و جود است. هر فعلي كه به صورت نيكو صورت گيرد كرامت است، مثل قول كريم، عمل كريم و وجه كريم. كمك كردن به فقير جود است اما اين‌كه بدون درخواست او، به او كمك كنيم، اين كرامت است.
از امام حسن (عليهالسلام) درباره معناي كَرَم پرسيدند. ايشان فرمودند: «الِابْتِدَاءُ بِالْعَطِيَّةِ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ فِي الْمَحْلِ قِيلَ فَمَا الدَّنِيئَةُ»؛ يعني قبل از اين‌كه كسي درخواستي داشته باشد، به او كمك كنيم. در روايات آمده كه ائمه گاهي در را باز نمي‌كردند و از لاي در به فقير كمك مي‌كردند تا فقير خجالت نكشد. متأسفانه آفتي كه در مورد كمك كردن به ديگران در جامعه ما وجود دارد، منت گذاشتن است كه در اين مورد روايات تصريح دارند كه منت گذاشتن عمل را باطل مي‌كند.
در اين رابطه روايت جالبي از حضرت رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) نقل شده است كه ايشان فرمودند: «الرجال اربعة: سخي و كريم و بخيل و لئيم؛ فالسخي الذي ياكل و يعطي و الكريم الذي لا ياكل و يعطي و البخيل الذي ياكل و لا يعطي و اللئيم الذي لا ياكل و لا يعطي»؛ سخي امكانات را هم خود مصرف مي‌كند و هم به ديگران مي‌دهد.
كريمان آن دسته از افرادي هستند كه خود نمي‌خورند اما عطا مي‌كنند. امام حسن (عليهالسلام) اين‌گونه‌اند. باغ را درست كرده و آماده بهره‌برداري است، آن را مي‌بخشد. امام علي (عليهالسلام) چاه را حفر مي‌كند و به فقرا مي‌بخشد. اين كرامت است و كار بسيار سختي است.
اما بخيل عكس كريم است. فقط خودش مي‌خورد و به هيچ كس كمك نمي‌كند. بخيل خودمحور و خودخواه است. لئيم اما از همه بدبخت‌تر است؛ نه خود استفاده مي‌كند و نه مي‌گذارد ديگران استفاده كنند.
امام حسن (عليهالسلام) در روايت ديگري كرم را احسان داوطلبانه معرفي مي‌كنند؛ «أمّا الكَرَمُ فالتَّبرُّعُ بالمَعروفِ و الإعطاءُ قَبلَ السُّؤالِ.»
ديدگاه اهل سنت در مورد امام حسن (عليهالسلام) چگونه است؟
ابن حجر در مورد امام حسن (عليهالسلام) مي‌نويسد: «ان الحسن رضي الله عنه سيّداً كريماً حليماً زاهداً ذا سكينه و وقار و حشمه، جواداً ممدوحاً.»
ذهبي هم در كتاب خود آورده است كه: «الحسن بن علي بن ابى طالب بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف، الامام، السيد، ريحانه رسول الله صلى الله عليه وآله و سبطه، و سيّد شباب اهل الجنّه، ابو محمّد القرشى الهاشمى المدنى الشهيد. و قد كان هذا الامام سيّداً، وسيماً، جميلا، عاقلا، رزيناً، جواداً، ممدوحاً، خيّراً، ديّناً، ورعاً، محتشماً، كبير الشان.»
هم‌چنين دكتر محمد عبده يماني در كتاب خود مي‌نويسد كه حسن و حسين در كنار پيامبر متولد شدند و در كنار او زندگي كردند و مانند نهالي در كنار او رشد كردند و رشد آن‌ها از سجاياي اخلاقي پيامبر نشأت گرفته و رشد كرده است. در ادامه مي‌گويد: خلق عظيم پيامبر به آن‌ها رسيده است و آن‌ها داراي آرامش و سكينه هستند و محبوب مردم هستند. علم آن‌ها وسيع است و هيچ‌كس از آن‌ها كلام ناسزا و بدي نشنيده است...؛ «و تخرّج الحسن و اخوه في كنف النبىّ صلى الله عليه وآله فنشا على سجايا الخير و اخلاق النبوه حتى شبّ، و فيه مخايل جده، محياه الوسيم و خلقه العظيم، و علمه الواسع الجادّ. نشا ذا حشمه و سكينه، محبباً الى الناس، عفّ اللسان، لم يسمع منه فحش قطّ، فصيحاً بليغاً طليق اللسان، ورث البلاغه و الفصاحه عن جده و عن امّه و ابيه...»
منبع: سایت حوزه علمیه خراسان
گفت‌وگوي ويژه با حجت‌الاسلام والمسلمين ابوالفضل عادلي‌نيا، يكي از اساتيد حوزه علميه خراسان پيرامون زندگي، سيره و شخصيت امام حسن مجتبي (عليهالسلام) را در زير مي‌خوانيد:
مهم‌ترين شاخصه‌ها و الگوهاي رفتاري و شخصيتي امام حسن (عليهالسلام) كدامند؟
از دو منظر مي‌توان به زندگي امام حسن مجتبي عليهالسلام پرداخت. اول از جهت اخلاق و سيره و دوم از جهت روابط اجتماعي و سياسي و مشخصاً مسئله صلح امام حسن عليهالسلام.
اما قبل از هر چيز آن‌چه در مورد ايشان و امام حسين (عليهالسلام) جلب توجه مي‌كند اين است كه اين دو بزرگوار فرزندان اميرالمؤمنين (عليهالسلام) و فاطمه زهرا (سلام الله عليها) و حاصل ازدواج دو معصوم هستند. نكته قابل توجه ديگر نامگذاري ايشان از جانب خداوند متعال است.
امام حسن (عليهالسلام) اعبد الناس بودند. ايشان هم‌چنين در نماز و عباداتشان بسيار خاضع بودند و حالات عبادت ايشان نشان مي‌داد كه اعرف الناس بالله نيز هستند. عبوديت محض ايشان نيز زبانزد بوده است. ايشان براي تلاوت قرآن همت ويژه‌اي قائل بودند و با قرائت برخي از آيات اشك از ديدگانشان سرازير مي‌شد. اين بدان معناست كه ايشان و ائمه عليهم‌السلام خداوند را بزرگ مي‌شمردند و لذا از گناه و رفتن به سمت آن پرهيز داشتند.
ايشان در طول زندگاني مبارك خود 25 بار به صورت پياده به حج بيت الله الحرام رفتند. اين نهايت اخلاص ايشان را نشان مي‌دهد. بسياري افراد گلايه مي‌كنند كه امروزه و با وجود وسايل نقليه، چرا برخي از زائرين امام رضا عليهالسلام پاي پياده به سمت مشهد مي‌آيند. در واقع اين توجه، اخلاص و علاقه شديد به محبوب را نشان مي‌دهد و ابراز مي‌كند.
بسياري از مردم امام حسن مجتبي (عليهالسلام) را با ويژگي بخشندگي و كريم بودن مي‌شناسند. در اين رابطه چه صحبتي داريد؟
اين مسئله در جامعه امروز ما بسيار مهم و قابل توجه است. بسياري از ما تلاشمان صرفاً در جهت كسب منافع مالي و امور مادي است، در حالي كه دين ما اين‌گونه نمي‌خواهد. چنان‌كه در روايتي آمده است: «اعمل لدنياك كأنك تعيش ابدا، واعمل لآخره كانك تموت غدا»؛ نبايد در مورد كار دنيا سهل‌انگاري كرد، اما نبايد دنيا را در مقابل دين و آخرت قرار داد. اين اصلي است كه امروز در زندگي مسلمانان بسيار كمرنگ شده است. زندگي امام حسن (عليهالسلام) در اين مورد سرمشق بسيار خوبي براي ماست.
برخورد امام حسن (عليهالسلام) با فقرا و مستمندان نيز بسيار درس‌آموز بوده است و ايشان توجه ويژه‌اي به اين افراد داشته‌اند. همان‌طور كه بنيان‌گذار انقلاب اسلامي نيز مي‌فرمودند كه اين پابرهنه‌ها صاحب اين مملكتند!
اصلاً يكي از راه‌هاي شكر نعمت اين است كه مال را در جاي خودش مصرف كنيم و يكي از اين مصاديق، كمك به نيازمندان است كه علاوه بر رفع حاجت آن‌ها، موجبات رشد معنوي متموّلين را نيز فراهم مي‌كند.
روايتي در اين رابطه در ذهن داريد؟
در روايتي عجيب آمده است كه فردي به محضر امام حسن (عليهالسلام) آمد و از فقر خود به ايشان گفت. ايشان سرشان را پايين انداخته و به غلامشان دستور دادند كه كيسه‌اي پول براي او بياورد. ظاهراً امام هر چه داشتند را به اين فقير دادند. فقير بسيار خوشحال شد و آماده رفتن بود كه امام او را صدا زدند و از او عذرخواهي كردند! ايشان فرمودند كه ما حق تو را نداديم، ولي به قدر آن‌چه كه بود، داديم!
اين روايت واقعاً تأثربرانگيز است. امروز ما اگر به كسي كمك ناچيزي مي‌كنيم، اگر سر او منّتي نگذاريم، ديگر از او عذرخواهي نمي‌كنيم. حالا ببينيد امامي كه خلاصه هستي و كائنات است، بعد از اين‌كه هر آن‌چه كه داشته را به فقير كمك كرده، از او عذرخواهي مي‌كند. چنين اخلاق و سيره‌اي بايد در جامعه امروز الگو شود.
يكي از مسائل موجود در زندگي امام حسن (عليهالسلام)، غريب بودن ايشان، حتي در منزل خودشان است. برخورد امام با همسرشان چگونه بود و چه برداشت‌هايي از اين رفتار مي‌توان داشت؟
يكي از نكات ويژه در زندگي امام حسن (عليهالسلام) برخورد ايشان با همسرشان است. متأسفانه مسئله اخلاق در زندگي خانواده‌هاي امروزي بسيار ضعيف شده است. زن و مرد به بهانه‌هاي واهي و پيش پا افتاده صبرشان لبريز مي‌شود و با يكديگر جرّ و بحث مي‌كنند، در حالي كه صبور بودن و مقاوم بودن از ويژگي‌ها و بايسته‌هاي مؤمن است.
امام با اين‌كه مي‌دانستند همسرشان قاتلشان خواهد بود، هيچ برخورد ناشايستي با او نداشتند و بزرگوارانه و عالمانه با او برخورد مي‌كردند. اين بسيار مهم است. رعايت حقوق زن در خانه، تأمين او، رعايت انصاف در مورد او، صداقت در برخورد با او و مواردي ديگر را بايد از زندگي ائمه (عليهم‌السلام) الگوبرداري كرد. قوام زندگي به محبت و صداقت است.
امام حسن (عليهالسلام) آن‌قدر مقاوم هستند كه همسرشان كه در واقع دشمن ايشان هستند و از هيچ‌كدام از جهات اعتقادي، فكري و سياسي همراه ايشان نيستند را تحمل كرده و علاه بر آن، برخورد بزرگوارانه و كريمانه با او دارند. اين بسيار سخت است. ما نمي‌توانيم مخالفمان را حتي 1 دقيقه تحمل كنيم، اما امام همسرشان را تا آخر عمر تحمل كردند.
دشمن انواع برنامه‌ها را براي از هم پاشيدن خانواده‌هاي مسلمانان اجرا مي‌كند. زماني مي‌توان در برابر تهاجمات و شبيخون‌هاي فرهنگي دشمن ايستاد كه سنگري به نام امامت و ولايت داشته باشيم. بايد شيوه زندگي، شيوه رفتار و برخورد با ديگران، شيوه صحبت كردن و نحوه تربيت فرزندانمان ولايي باشد، اگر اين‌گونه نباشد، اصول و شاخصه‌هاي زندگي غربي به راحتي در ميان ما نفوذ كرده و خانواده را از هم خواهد پاشيد. زندگي ائمه (عليهم السلام) ذخائري پرارزش و پرمحتوا در تاريخ است و بايد اين اصول را در زندگي خودمان پياده كنيم.
تفاوت جود و كَرَم در چيست؟
راغب اصفهاني جود را در لغت به معناي بخشيدن مي‌داند و منظور، مطلقِ بخشيدن است؛ يعني گاهي ممكن است بخشش مادي باشد و گاهي معنوي و جود، هر دو اين‌ها را شامل مي‌شود.
اما كرامت در لغت به معناي سخاوت، شرافت و عزت است. واژه «كَرَم» زماني كه در مورد انسان‌ها بكار مي‌رود، به معناي اسمي براي اخلاق و افعال زيبا خواهد بود. در واقع كرامت يك صفت نفساني است، مثل شجاعت. حالا شجاعت انسان ممكن است در بيرون مصداق‌هايي داشته باشد، اما اين شجاعت در نفس او وجود دارد.
كرامت هم از همين جنس است. كرامت همه صفات و افعالي كه به نوعي دال بر عزت و بزرگي شخص است را در بر مي‌گيرد كه يكي از آن‌ها بخشش و جود است. هر فعلي كه به صورت نيكو صورت گيرد كرامت است، مثل قول كريم، عمل كريم و وجه كريم. كمك كردن به فقير جود است اما اين‌كه بدون درخواست او، به او كمك كنيم، اين كرامت است.
از امام حسن (عليهالسلام) درباره معناي كَرَم پرسيدند. ايشان فرمودند: «الِابْتِدَاءُ بِالْعَطِيَّةِ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ فِي الْمَحْلِ قِيلَ فَمَا الدَّنِيئَةُ»؛ يعني قبل از اين‌كه كسي درخواستي داشته باشد، به او كمك كنيم. در روايات آمده كه ائمه گاهي در را باز نمي‌كردند و از لاي در به فقير كمك مي‌كردند تا فقير خجالت نكشد. متأسفانه آفتي كه در مورد كمك كردن به ديگران در جامعه ما وجود دارد، منت گذاشتن است كه در اين مورد روايات تصريح دارند كه منت گذاشتن عمل را باطل مي‌كند.
در اين رابطه روايت جالبي از حضرت رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) نقل شده است كه ايشان فرمودند: «الرجال اربعة: سخي و كريم و بخيل و لئيم؛ فالسخي الذي ياكل و يعطي و الكريم الذي لا ياكل و يعطي و البخيل الذي ياكل و لا يعطي و اللئيم الذي لا ياكل و لا يعطي»؛ سخي امكانات را هم خود مصرف مي‌كند و هم به ديگران مي‌دهد.
كريمان آن دسته از افرادي هستند كه خود نمي‌خورند اما عطا مي‌كنند. امام حسن (عليهالسلام) اين‌گونه‌اند. باغ را درست كرده و آماده بهره‌برداري است، آن را مي‌بخشد. امام علي (عليهالسلام) چاه را حفر مي‌كند و به فقرا مي‌بخشد. اين كرامت است و كار بسيار سختي است.
اما بخيل عكس كريم است. فقط خودش مي‌خورد و به هيچ كس كمك نمي‌كند. بخيل خودمحور و خودخواه است. لئيم اما از همه بدبخت‌تر است؛ نه خود استفاده مي‌كند و نه مي‌گذارد ديگران استفاده كنند.
امام حسن (عليهالسلام) در روايت ديگري كرم را احسان داوطلبانه معرفي مي‌كنند؛ «أمّا الكَرَمُ فالتَّبرُّعُ بالمَعروفِ و الإعطاءُ قَبلَ السُّؤالِ.»
ديدگاه اهل سنت در مورد امام حسن (عليهالسلام) چگونه است؟
ابن حجر در مورد امام حسن (عليهالسلام) مي‌نويسد: «ان الحسن رضي الله عنه سيّداً كريماً حليماً زاهداً ذا سكينه و وقار و حشمه، جواداً ممدوحاً.»
ذهبي هم در كتاب خود آورده است كه: «الحسن بن علي بن ابى طالب بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف، الامام، السيد، ريحانه رسول الله صلى الله عليه وآله و سبطه، و سيّد شباب اهل الجنّه، ابو محمّد القرشى الهاشمى المدنى الشهيد. و قد كان هذا الامام سيّداً، وسيماً، جميلا، عاقلا، رزيناً، جواداً، ممدوحاً، خيّراً، ديّناً، ورعاً، محتشماً، كبير الشان.»
هم‌چنين دكتر محمد عبده يماني در كتاب خود مي‌نويسد كه حسن و حسين در كنار پيامبر متولد شدند و در كنار او زندگي كردند و مانند نهالي در كنار او رشد كردند و رشد آن‌ها از سجاياي اخلاقي پيامبر نشأت گرفته و رشد كرده است. در ادامه مي‌گويد: خلق عظيم پيامبر به آن‌ها رسيده است و آن‌ها داراي آرامش و سكينه هستند و محبوب مردم هستند. علم آن‌ها وسيع است و هيچ‌كس از آن‌ها كلام ناسزا و بدي نشنيده است...؛ «و تخرّج الحسن و اخوه في كنف النبىّ صلى الله عليه وآله فنشا على سجايا الخير و اخلاق النبوه حتى شبّ، و فيه مخايل جده، محياه الوسيم و خلقه العظيم، و علمه الواسع الجادّ. نشا ذا حشمه و سكينه، محبباً الى الناس، عفّ اللسان، لم يسمع منه فحش قطّ، فصيحاً بليغاً طليق اللسان، ورث البلاغه و الفصاحه عن جده و عن امّه و ابيه...»
منبع: سایت حوزه علمیه خراسان
