سؤال: حکم نماز و روزه مسافری که زیاد به سفرهای شغلی میرود چیست؟
کافی است که فرد در خلال هر ده روز، حداقل یک سفر شغلی در حدّ مسافت شرعی داشته باشد و قصد ادامه شغلش را عرفاً برای مدّت قابل توجّه داشته باشد. بنابراین میزان، صدق تکرّرِ سفر برای شغل است و همین که کاری که برای آن سفر میکند، عرفاً شغل او محسوب شود، هر چند شغل دو یا سه ماهه و برای آن بدون فاصله شدن اقامت ده روز در یک جا، مکرّراً مسافرت نماید کافی است. از جمله مصادیق آن: کساني که حداقل به مدت يک ماه، هر روز سفر شغلي ميروند و يا به مدت دو ماه، هر ده روز دو سه بار به سفر شغلي ميروند و يا به مدت سه ماه، هر ده روز يک سفر شغلي داشته باشند، به نحوي که در اين مدت ده روز يکجا نمانند، کثير السفر شغلي محسوب ميشوند و از سفر سوم به بعد در سفرهاي شغلي نماز تمام و روزه صحيح است. (مقام معظم رهبری)
كثيرالسّفر كسى است كه غالباً در كمتر از ده روز به حدّ مسافت شرعى رفت و آمد كند، به حدّى كه عرفاً مصداق كثير السّفر شود. (معظم له در استفتای دیگر میفرمایند: کسی که برای یک ماه در ايّام هفته در حدّ مسافت شرعى از وطن دور است، ولى هر جمعه به وطن برمىگردد، کثیر السفر می باشد ولى در كمتر از آن، احتياط در جمع مىنمايد؛ يعنى نمازش را هم شكسته و هم تمام مىخواند. (آیت الله بهجت)
کافی است که فرد در خلال هر ده روز، حداقل یک سفر شغلی در حدّ مسافت شرعی داشته باشد و قصد ادامه شغلش را برای مدّت طولانی مثل چهار ماه یا بیشتر داشته باشد. (آیت الله صافی)
کافی است که فرد در خلال هر ده روز، حداقل یک سفر در حدّ مسافت شرعی داشته باشد و قصد ادامه این کار را نیز حداقل در طول يك ماه به صورت چهار سفر پى در پى داشته باشد و نیاز به استمرار سفرها برای مدّت سه ماه یا چهار ماه نیست. (آیت الله فاضل)
انسان در یکي از اين چهار حالت، کثير السفر ميشود و نماز و روزه اش در بين راه و مقصد کامل است:
1) در مدت زمان يک ماه، هر روز (هرچند بدون جمعهها) رفت و آمد کند.
2) در مدت زمان 45 روز، پنج روز در هفته رفت و آمد کند.
3) در مدت زمان دو ماه و بيشتر، حداقل سه روز در هفته (يا دوازده روز در ماه) رفت و آمد کند.
4) در مدت حداقل دو ماه و کمتر از دو سال، حداقل سه روز در هفته در جايي بماند. (آیت الله مکارم)
كثرت سفر، موضوع حكم شرعی نيست، بلكه موضوع حكم شرعی، تحقّق عنوان «من شغله السفر» عرفاً می باشد. در نتیجه فردی كه شغلش سفر است، مثل راننده، برای تمام بودن نمازش دو امر شرط است:
1) قصد ادامه این شغل را برای مدّت معتنابه داشته باشد به گونه ای كه عنوان (مَنْ شُغْلُهُ السَّفَر) در مورد او محقّق باشد مثل راننده ای كه تصمیم دارد برای مدّت قابل توجّهی در حدّ مسافت شرعی رانندگی كند، به گونه ای كه عرف او را راننده حدّ مسافت شرعی به حساب میآورد.
2) فاصله بین سفرهای شغلی اش زیادتر از مقدار متعارف نباشد، به حدّی كه به صدق عنوان شغلی ضرر وارد نماید و این فاصله به حسب انواع سفر متفاوت است. بنابراین راننده ای كه مثلاً تنها شب های جمعه مسافر از نجف به کربلا می برد یا فقط شب های جمعه مسافر از تهران به قم می برد و بقیه هفته در وطن است، راننده حدّ مسافت شرعی بر او صدق نمی كند، لذا نمازش در این سفرها شكسته است. امّا رانندهای كه در هر ماه از مشهد به كربلا یا سوریه یك بار به مدت پانزده روز مسافر میبرد، صدق میكند كه كارش رانندگی در حدّ مسافت شرعی است لذا نمازش كامل است. (آیات عظام سیستانی و وحید)
تذکر: طبق نظر آیت الله وحید مدت استمرار شغل برای کسی که شغلش سفر است، سه صورت دارد:
1) سه ماه و بیشتر:
الف) یک روز در هفته به سفر میرود: نماز شکسته است.
ب) دو یا سه روز در هفته به سفر میرود: بنا بر احتیاط واجب بین تمام و شکسته جمع نماید.
ج) نیمی از هفته یا چهار روز یا بیشتر به سفر میرود: در این صورت نمازش تمام است.
2) کمتر از یک ماه: در این صورت نماز شکسته است.
3) یک ماه تا سه ماه: در این صورت دو فرض دارد:
الف) یک روز در هفته به سفر میرود: نماز شکسته است.
ب) دو روز در هفته یا بیشتر به سفر میرود: بنا بر احتیاط واجب در نماز جمع نماید. (آیت الله وحید)
زمان کامل شدن نماز
سؤال: کسی که عنوان من شغله السفر بر او صدق می کند، از چه زمانی باید نمازش را کامل بخواند؟
نماز کثیر السفر از سفر سوم تمام است و در سفر اول و دوم نمازش شکسته است. (مقام معظم رهبری)
كسی كه شغلش مسافرت است در آغاز كار بنابر احتياط واجب نماز را در دو سه روز اول هم شكسته و هم تمام بخواند. (آیت الله مکارم)
نماز کثیر السفر از سفر دوم تمام است و در سفر اول نمازش شکسته است، مگر سفر اولش به اندازه ای طول بکشد که بگویند مسافرت را شغل خود قرار داده است؛ هر چند احتیاط مستحب آن است که کثیر السفر در سفر دوم نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند و از سفر سوم نماز را تمام بخواند. (آیت الله صافی)
نماز کثیر السفر از سفر دوم تمام است و در سفر اول نمازش شکسته است. (آیات عظام فاضل و نوری) البته اگر سفر اول طولاني باشد، در اين صورت پس از اين كه شغل او مسافرت شده نمازش تمام است. (آیت الله نوری)
کثیر السفر در هشت فرسخ اوّل نماز قصر است و پس از آن تمام است.