نباید کار روحانی مسجد صرفاً اقامه نماز باشد، بلکه باید در شناسایی و حل مشکلات اهالی محل بخصوص در زمینه آسیب های اجتماعی و فرهنگی که این روزها سیر صعودی در جامعه ما به خود گرفته، فعال باشد.
به گزارش چی 24 به نقل از رسالت:
به گزارش پایگاه فرهنگی تبلیغی رسالات به نقل از قدس آن‌لاین، آن گونه که از اخبار رسمی برمی‌‌آید، گویا دولت برای مقابله جدی با آسیب‌‌های اجتماعی بویژه بهره گیری از گروه های مرجع و مورد اعتمادی چون روحانیت در این خصوص، عزم خود را جزم کرده و شاهد مثالش گفته های اخیر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.
علی ربیعی بتازگی در سخنانی با اشاره به این که در گذشته مردم با رجوع به مساجد، مشکلات خود را حل می کردند، گفته است: «دولت در نظر دارد، با کمک برخی نهادها از جمله بهزیستی، مراکز مشاوره برای ازدواج و طلاق را در مساجد مستقر کند تا مردم بتوانند به کمک دولت در مساجد و البته حضور روحانیون و استفاده از ظرفیت حوزه های علمیه، مشکلاتشان را حل کنند.»
این حرکت ارزشمند اجتماعی و فرهنگی دولت ما را بر آن داشت که درباره اهمیت این موضوع بخصوص چگونگی استفاده از ظرفیت روحانیت و مساجد در این مسأله با تنی چند از استادان حوزه و صاحب نظران دینی به گفت و گو بپردازیم که شرح آن چه در این گفت و شنودها به دست آمده را در ادامه ملاحظه می کنید:
توجه به کارکردهای فرهنگی و اجتماعی مساجد
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضا برنجکار، قائم مقام پژوهشگاه قرآن و حدیث با بیان این که توجه مسؤولان به نقش محوری مسجد در رفع و رجوع معضلات فرهنگی و اجتماعی جامعه، به خودی خود ارزشمند است و حرکتی رو به جلو به شمار می رود، اظهار می دارد: نباید این طور فکر کرد که حالا مسجد مکانی است برای اقامه نمازهای جماعت، بلکه همان طور که ما در تاریخ اسلام و بخصوص زمان حیات نورانی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و امام علی (علیه السلام) مشاهده می کنیم، مساجد جایگاه بسیار ویژه ای در تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و حتی نظامی جوامع اسلامی داشته اند.
وی می افزاید: این در حالی است که همین کارکرد حداقلی مساجد در اقامه نماز جماعت نیز بعضاً با وقفه هایی همراه است، به طوری که برخی از مساجد در کشور صرفاً در ایام ماه رمضان و یا محرم و صفر به روی نمازگزاران باز است و تازه در آن‌ها کمتر نماز جماعت اقامه می شود.
اقامه نماز جماعت، تنها کار روحانی مسجد نیست
عضو هیأت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران معتقد است: بر اساس آموزه های دینی در مسجد همیشه باید به روی مردم باز باشد و روحانی نیز نباید صرفاً کارش اقامه نماز باشد، بلکه باید در شناسایی و حل مشکلات اهالی محل بخصوص در زمینه آسیب های اجتماعی و فرهنگی که این روزها سیر صعودی در جامعه ما به خود گرفته، فعال باشد.
وی می گوید: در کنار مسجد، دیگر نهادها و سازمان ها از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و... نیز باید با برنامه ریزی منسجم به این مسأله ورود کرده و در یک فعالیت هم افزایانه در کاهش آسیب های اجتماعی سهیم شوند، با این حال همان طور که اشاره شد، مسجد باید محور باشد؛ زیرا قداست آن و نیز اطمینان خاص مردم سبب می شود که اقدام های خوبی در این زمینه بیفتد.
بهترین گزینه برای حل مشکل
دکتر محمدرضا موحدی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم و از اعضای انجمن قلم حوزه نیز با استقبال از سخنان وزیر کار و امور اجتماعی در این زمینه بیان می کند: به دلیل ارتباط گسترده و وثیق مردم با روحانیت، حوزویان بی تردید مناسب ترین گزینه برای مدیریت این امور در مساجد هستند که می توانند در کاهش و پیشگیری از آسیب های اجتماعی از قبیل طلاق، فقر، اعتیاد و... مؤثر واقع شوند.
وی می افزاید: روحانیت با بیان و قلم خود می توانند تأثیر مستقیمی در این باره داشته باشد، بخصوص آن چه لازم است این که اهل منبر و وعظ و خطابه باید دامنه باید و نبایدهای دینی را توسعه داده و توجه بیشتری به مباحث نوین جامعه از جمله آسیب های اجتماعی از خود نشان دهند تا با درک بهتر مسایل به کمک مردم بشتابند.
تحکیم اخوت و تعمیق معنویت
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن خیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نراق و عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم با تأکید بر این که تشدید آسیب های اجتماعی به کاهش و لطمه خوردن سرمایه های اجتماعی منجر می شود، ابراز می دارد: اگر ما بتوانیم با محوریت مساجد و نقش آفرینی روحانیون فاضل و دغدغه مند به تحکیم رابطه اخوت و برادری، تعمیق عقلانیت مبتنی بر معنویت در جامعه بپردازیم، خواهی نخواهی بسیاری از آسیب های اجتماعی کاهش پیدا می کند.
وی می افزاید: در این میان محور قرار دادن مساجد برای شناسایی و مقابله با آسیب های اجتماعی، گام بسیار خوبی است که البته باید در اجرا مشاهده کرد که چه سرنوشتی پیدا می کند.
خیری هم چنین می گوید: در حال حاضر در دنیای غرب نیز به این نتیجه رسیده اند که به دلیل فاصله گرفتن از سنت و دین به ناکجاآبادی ورود پیدا کرده اند که خروج از آن بسیار دشوار شده است و نتیجه آن را هم در معضلات عدیده فرهنگی و اجتماعی و نیز بحران هویت در شهروندان غربی باید جست و جو کرد.
وی تأکید می کند: یکی از کارکردهای روحانیت در عصر کنونی این است که فضایی فراهم کند که فقه اجتماعی با محوریت مساجد به کمک حل مشکلاتی از قبیل آسیب های اجتماعی بیاید. بخصوص در زمینه مسایل خانواده که به دلیل بنیادی بودن آن، اهمیت فوق العاده ای دارد.
بازگشت به مساجد ضروری است
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علیرضا پیروزمند، عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی نیز با تأکید بر این که مسجد از صدر اسلام نقش بسیار ممتازی در تحولات اجتماعی داشته است، می گوید: ما باید تلاش کنیم که هر چه بیشتر و بهتر مسجد جایگاه رفیع خود را پیدا کند، نه این که صرفاً محل اقامه نماز جماعت باشد که متاسفانه گاه در برخی مساجد همین اقامه نماز جماعت نیز به صورت منظم انجام نمی شود.
وی افزود: از سویی ما باید زمینه حضور پرشور اقشار مختلف مردم بویژه نسل جوان را در مساجد فراهم کنیم که برای این منظور لازم است مسجد جایگاه و کارکرد واقعی خود را به عنوان بهترین مرکز تشکل های مردمی پیدا کند.
بهترین نهاد و تشکل مردمی
این استاد حوزه و دانشگاه بیان می دارد: در حال حاضر در دنیا تشکل های مردم نهاد بسیاری فعالیت می کنند و حال آن که بهترین تشکل و مکان، خانه خداست که در آن شائبه منافع شخصی و بروز اختلاف ها مطرح نیست و به دلیل اخلاص مؤمنین بهترین مکان برای انجام کارهای خیر و خداپسندانه و نیز فعالیت های ارزشمند اجتماعی و فرهنگی به شمار می رود.
وی می گوید: یکی از کارکردهای مسجد، فراهم سازی بستر برای حل و یا کاهش مشکلات مردم است که این مهم همواره در کنار مباحث عبادی و فرهنگی مورد توجه بوده است، چه آن که اساساً از نگاه آموزه های دینی، تجمع و هم گرایی مؤمنین در خانه خدا، منشأ بروز و ظهور آثار و برکات ماندگاری می شود.
استفاده حداکثری از ظرفیت مساجد
پیروزمند هم چنین معتقد است: در زمینه مقابله با آسیب های اجتماعی، پیش از هر چیز باید زمینه رشد این آسیب ها را مهار کرد که در این خصوص مسجد در کنار نهادهای دیگر هم چنین خانواده می تواند در سالم سازی فضا مؤثر واقع شود، به شرط آن که ما از ظرفیت عظیم مسجد به درستی و هوشمندانه استفاده کنیم.
وی اظهار می‌دارد: البته در مقیاس کلان تر ما باید عوامل تشدید و یا تضعیف انحرافات و مفاسد اجتماعی را بشناسیم تا بعد بتوانیم به مقابله جدی با آن ها بپردازیم و در این خصوص نیز نمازگزاران مساجد در محله ها می توانند نقش کمکیِ فوق العاده ای باشند، به این معنا که هم از ظرفیت مسجد در عرصه پیشگیری و هم در بُعد و درمان، بهره برداری حداکثری صورت گیرد.
مسجد به تنهایی کافی نیست، اما...
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی می افزاید: برای این که این گونه فعالیت ها اثربخشی لازم را داشته باشد، باید کارکردهای مسجد در کنار دیگر فعالیت های اجتماعی و فرهنگی و نیز نقش آفرینی خانواده ها باشد و از این رو مسؤولان و متولیان امر نباید این توقع را داشته باشند که مسجد به تنهایی در شرایط کنونی حلال مشکلات است، بلکه آن ها باید خود نیز در امر برنامه ریزی و اجرا، حساب شده و هدفمند و با قدرت وارد شوند.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی مخدوم، رئیس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی با بیان این که هیچ جایی بهتر از مسجد در جامعه اسلامی به منظور ساماندهی امور فرهنگی و اجتماعی بخصوص فرهنگ دینی وجود ندارد، ابراز می دارد: از زمان صدر اسلام تاکنون ما مکانی را بهتر از مسجد به عنوان کانون توسعه فرهنگ دینی و اصلاح اجتماعی نداشته ایم و این مسأله می طلبد، ما سرمایه گذاری بهتری در این زمینه و بویژه با هدف کاهش آسیب های اجتماعی داشته باشیم.
مسؤولان با برنامه ریزی وارد شوند
وی می گوید: البته باید توجه داشت، صرف انتخاب مکان برای کاهش و حل آسیب های اجتماعی کافی نیست چه آن که نیاز به حمایت های مالی و معنوی از مساجد و نیز برنامه ریزی جدی مسؤولان در عرصه های دیگر وجود دارد وگرنه چه بسا ما دچار شعارزدگی و روزمرگی و بعضاً فرافکنی در این مقوله ها شویم.
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم هم چنین گرایش و میل مسؤولان دولت برای استفاده از ظرفیت عظیم روحانیون در مساجد را بسیار خوب و مغتنم دانسته و می افزاید: حضور و فعالیت حوزویان در این خصوص باید عالمانه و تخصصی باشد تا بتواند آثار مطلوب را از خود بر جا بگذارد؛ از این منظر نیازمند تربیت و آموزش روحانیون فرهیخته و متخصصی در زمینه کاهش آسیب های اجتماعی هستیم، چه در عرصه مشاوره به خانواده ها و چه برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی که بتوانند نقش خود را بدرستی ایفا کنند و با این حال از علم و تجربه کافی برای درمانگری در حوزه آسیب های اجتماعی برخوردار باشند.
به گزارش پایگاه فرهنگی تبلیغی رسالات به نقل از قدس آن‌لاین، آن گونه که از اخبار رسمی برمی‌‌آید، گویا دولت برای مقابله جدی با آسیب‌‌های اجتماعی بویژه بهره گیری از گروه های مرجع و مورد اعتمادی چون روحانیت در این خصوص، عزم خود را جزم کرده و شاهد مثالش گفته های اخیر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.
علی ربیعی بتازگی در سخنانی با اشاره به این که در گذشته مردم با رجوع به مساجد، مشکلات خود را حل می کردند، گفته است: «دولت در نظر دارد، با کمک برخی نهادها از جمله بهزیستی، مراکز مشاوره برای ازدواج و طلاق را در مساجد مستقر کند تا مردم بتوانند به کمک دولت در مساجد و البته حضور روحانیون و استفاده از ظرفیت حوزه های علمیه، مشکلاتشان را حل کنند.»
این حرکت ارزشمند اجتماعی و فرهنگی دولت ما را بر آن داشت که درباره اهمیت این موضوع بخصوص چگونگی استفاده از ظرفیت روحانیت و مساجد در این مسأله با تنی چند از استادان حوزه و صاحب نظران دینی به گفت و گو بپردازیم که شرح آن چه در این گفت و شنودها به دست آمده را در ادامه ملاحظه می کنید:
توجه به کارکردهای فرهنگی و اجتماعی مساجد
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضا برنجکار، قائم مقام پژوهشگاه قرآن و حدیث با بیان این که توجه مسؤولان به نقش محوری مسجد در رفع و رجوع معضلات فرهنگی و اجتماعی جامعه، به خودی خود ارزشمند است و حرکتی رو به جلو به شمار می رود، اظهار می دارد: نباید این طور فکر کرد که حالا مسجد مکانی است برای اقامه نمازهای جماعت، بلکه همان طور که ما در تاریخ اسلام و بخصوص زمان حیات نورانی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و امام علی (علیه السلام) مشاهده می کنیم، مساجد جایگاه بسیار ویژه ای در تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و حتی نظامی جوامع اسلامی داشته اند.
وی می افزاید: این در حالی است که همین کارکرد حداقلی مساجد در اقامه نماز جماعت نیز بعضاً با وقفه هایی همراه است، به طوری که برخی از مساجد در کشور صرفاً در ایام ماه رمضان و یا محرم و صفر به روی نمازگزاران باز است و تازه در آن‌ها کمتر نماز جماعت اقامه می شود.
اقامه نماز جماعت، تنها کار روحانی مسجد نیست
عضو هیأت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران معتقد است: بر اساس آموزه های دینی در مسجد همیشه باید به روی مردم باز باشد و روحانی نیز نباید صرفاً کارش اقامه نماز باشد، بلکه باید در شناسایی و حل مشکلات اهالی محل بخصوص در زمینه آسیب های اجتماعی و فرهنگی که این روزها سیر صعودی در جامعه ما به خود گرفته، فعال باشد.
وی می گوید: در کنار مسجد، دیگر نهادها و سازمان ها از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و... نیز باید با برنامه ریزی منسجم به این مسأله ورود کرده و در یک فعالیت هم افزایانه در کاهش آسیب های اجتماعی سهیم شوند، با این حال همان طور که اشاره شد، مسجد باید محور باشد؛ زیرا قداست آن و نیز اطمینان خاص مردم سبب می شود که اقدام های خوبی در این زمینه بیفتد.
بهترین گزینه برای حل مشکل
دکتر محمدرضا موحدی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم و از اعضای انجمن قلم حوزه نیز با استقبال از سخنان وزیر کار و امور اجتماعی در این زمینه بیان می کند: به دلیل ارتباط گسترده و وثیق مردم با روحانیت، حوزویان بی تردید مناسب ترین گزینه برای مدیریت این امور در مساجد هستند که می توانند در کاهش و پیشگیری از آسیب های اجتماعی از قبیل طلاق، فقر، اعتیاد و... مؤثر واقع شوند.
وی می افزاید: روحانیت با بیان و قلم خود می توانند تأثیر مستقیمی در این باره داشته باشد، بخصوص آن چه لازم است این که اهل منبر و وعظ و خطابه باید دامنه باید و نبایدهای دینی را توسعه داده و توجه بیشتری به مباحث نوین جامعه از جمله آسیب های اجتماعی از خود نشان دهند تا با درک بهتر مسایل به کمک مردم بشتابند.
تحکیم اخوت و تعمیق معنویت
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن خیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نراق و عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم با تأکید بر این که تشدید آسیب های اجتماعی به کاهش و لطمه خوردن سرمایه های اجتماعی منجر می شود، ابراز می دارد: اگر ما بتوانیم با محوریت مساجد و نقش آفرینی روحانیون فاضل و دغدغه مند به تحکیم رابطه اخوت و برادری، تعمیق عقلانیت مبتنی بر معنویت در جامعه بپردازیم، خواهی نخواهی بسیاری از آسیب های اجتماعی کاهش پیدا می کند.
وی می افزاید: در این میان محور قرار دادن مساجد برای شناسایی و مقابله با آسیب های اجتماعی، گام بسیار خوبی است که البته باید در اجرا مشاهده کرد که چه سرنوشتی پیدا می کند.
خیری هم چنین می گوید: در حال حاضر در دنیای غرب نیز به این نتیجه رسیده اند که به دلیل فاصله گرفتن از سنت و دین به ناکجاآبادی ورود پیدا کرده اند که خروج از آن بسیار دشوار شده است و نتیجه آن را هم در معضلات عدیده فرهنگی و اجتماعی و نیز بحران هویت در شهروندان غربی باید جست و جو کرد.
وی تأکید می کند: یکی از کارکردهای روحانیت در عصر کنونی این است که فضایی فراهم کند که فقه اجتماعی با محوریت مساجد به کمک حل مشکلاتی از قبیل آسیب های اجتماعی بیاید. بخصوص در زمینه مسایل خانواده که به دلیل بنیادی بودن آن، اهمیت فوق العاده ای دارد.
بازگشت به مساجد ضروری است
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علیرضا پیروزمند، عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی نیز با تأکید بر این که مسجد از صدر اسلام نقش بسیار ممتازی در تحولات اجتماعی داشته است، می گوید: ما باید تلاش کنیم که هر چه بیشتر و بهتر مسجد جایگاه رفیع خود را پیدا کند، نه این که صرفاً محل اقامه نماز جماعت باشد که متاسفانه گاه در برخی مساجد همین اقامه نماز جماعت نیز به صورت منظم انجام نمی شود.
وی افزود: از سویی ما باید زمینه حضور پرشور اقشار مختلف مردم بویژه نسل جوان را در مساجد فراهم کنیم که برای این منظور لازم است مسجد جایگاه و کارکرد واقعی خود را به عنوان بهترین مرکز تشکل های مردمی پیدا کند.
بهترین نهاد و تشکل مردمی
این استاد حوزه و دانشگاه بیان می دارد: در حال حاضر در دنیا تشکل های مردم نهاد بسیاری فعالیت می کنند و حال آن که بهترین تشکل و مکان، خانه خداست که در آن شائبه منافع شخصی و بروز اختلاف ها مطرح نیست و به دلیل اخلاص مؤمنین بهترین مکان برای انجام کارهای خیر و خداپسندانه و نیز فعالیت های ارزشمند اجتماعی و فرهنگی به شمار می رود.
وی می گوید: یکی از کارکردهای مسجد، فراهم سازی بستر برای حل و یا کاهش مشکلات مردم است که این مهم همواره در کنار مباحث عبادی و فرهنگی مورد توجه بوده است، چه آن که اساساً از نگاه آموزه های دینی، تجمع و هم گرایی مؤمنین در خانه خدا، منشأ بروز و ظهور آثار و برکات ماندگاری می شود.
استفاده حداکثری از ظرفیت مساجد
پیروزمند هم چنین معتقد است: در زمینه مقابله با آسیب های اجتماعی، پیش از هر چیز باید زمینه رشد این آسیب ها را مهار کرد که در این خصوص مسجد در کنار نهادهای دیگر هم چنین خانواده می تواند در سالم سازی فضا مؤثر واقع شود، به شرط آن که ما از ظرفیت عظیم مسجد به درستی و هوشمندانه استفاده کنیم.
وی اظهار می‌دارد: البته در مقیاس کلان تر ما باید عوامل تشدید و یا تضعیف انحرافات و مفاسد اجتماعی را بشناسیم تا بعد بتوانیم به مقابله جدی با آن ها بپردازیم و در این خصوص نیز نمازگزاران مساجد در محله ها می توانند نقش کمکیِ فوق العاده ای باشند، به این معنا که هم از ظرفیت مسجد در عرصه پیشگیری و هم در بُعد و درمان، بهره برداری حداکثری صورت گیرد.
مسجد به تنهایی کافی نیست، اما...
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی می افزاید: برای این که این گونه فعالیت ها اثربخشی لازم را داشته باشد، باید کارکردهای مسجد در کنار دیگر فعالیت های اجتماعی و فرهنگی و نیز نقش آفرینی خانواده ها باشد و از این رو مسؤولان و متولیان امر نباید این توقع را داشته باشند که مسجد به تنهایی در شرایط کنونی حلال مشکلات است، بلکه آن ها باید خود نیز در امر برنامه ریزی و اجرا، حساب شده و هدفمند و با قدرت وارد شوند.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی مخدوم، رئیس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی با بیان این که هیچ جایی بهتر از مسجد در جامعه اسلامی به منظور ساماندهی امور فرهنگی و اجتماعی بخصوص فرهنگ دینی وجود ندارد، ابراز می دارد: از زمان صدر اسلام تاکنون ما مکانی را بهتر از مسجد به عنوان کانون توسعه فرهنگ دینی و اصلاح اجتماعی نداشته ایم و این مسأله می طلبد، ما سرمایه گذاری بهتری در این زمینه و بویژه با هدف کاهش آسیب های اجتماعی داشته باشیم.
مسؤولان با برنامه ریزی وارد شوند
وی می گوید: البته باید توجه داشت، صرف انتخاب مکان برای کاهش و حل آسیب های اجتماعی کافی نیست چه آن که نیاز به حمایت های مالی و معنوی از مساجد و نیز برنامه ریزی جدی مسؤولان در عرصه های دیگر وجود دارد وگرنه چه بسا ما دچار شعارزدگی و روزمرگی و بعضاً فرافکنی در این مقوله ها شویم.
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم هم چنین گرایش و میل مسؤولان دولت برای استفاده از ظرفیت عظیم روحانیون در مساجد را بسیار خوب و مغتنم دانسته و می افزاید: حضور و فعالیت حوزویان در این خصوص باید عالمانه و تخصصی باشد تا بتواند آثار مطلوب را از خود بر جا بگذارد؛ از این منظر نیازمند تربیت و آموزش روحانیون فرهیخته و متخصصی در زمینه کاهش آسیب های اجتماعی هستیم، چه در عرصه مشاوره به خانواده ها و چه برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی که بتوانند نقش خود را بدرستی ایفا کنند و با این حال از علم و تجربه کافی برای درمانگری در حوزه آسیب های اجتماعی برخوردار باشند.
