امام صادق علیه السلام فرمودند: بر هر مسلمانی که ما را می شناسد سزاوار است که کردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه ی آن ها بپردازد، تا اگر کار نیکی در آن ها دید، بر آن ها بیفزاید و اگر کردار بدی در اعمال خود مشاهده کرد، از آن ها توبه کند، تا دچار ذلّت و خواری روز قیامت نگردد.
به گزارش چی 24 به نقل از رسالت:امام صادق علیهالسلام در سفارشهای خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار شیعیان به دامهای شیطان، ویژگیهای برجستهی دوستان حقیقی خود را بر میشمرد و سپس خصلتهای دیگر شیعیان را بیان میکند. دو ویژگی ممتاز شیعیان از نگاه امام صادق علیهالسلام عبارت است از:
1) آخرتگرایی
«لقد جلت الاخره فی اعینهم حتی ما یریدون بها بدلا... و انما کانت الدنیا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم»؛ آخرت در نگاه آنها بسیار بزرگ است، به اندازهای که چیزی را با آن عوض نمیکنند... و دنیا نزد آنها همانند مار گزنده و دشمن بیزبان است.
پیروان حقیقی و دوستان واقعی خاندان نبوّت علیهمالسلام به چیزی جز آخرت نمیاندیشند و تمام کردارها و رفتارهای خود را با نگاه به آخرت میسنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیلهای است برای رسیدن به هدفی بزرگ که همان زندگی جاودان آخرت است. دوستان حقیقی اهلبیت علیهمالسلام از مواهب دنیوی بهره میبرند، اما هرگز زندگی جاودان را با زندگی گذرای دنیا عوض نمیکنند.
2) اُنس با خدا
«انسوا بالله و استوحشوا مما به استاءنس المترفون»؛ آنها با خدا اُنس گرفتهاند و از آنچه که مالاندوزان به آن اُنس گرفتهاند، در هراسند.
مؤمنان از نعمتهای الهی بهره میبرند، اما به آنها وابسته نمیشوند. وابستگی به مال دنیا موجب بندگی انسان در برابر مادّیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته اند. شیعیان واقعی با یاد خدا آرامش مییابند.
حضرت صادق علیهالسلام پس از برشمردن این دو ویژگی مهم، فرمود: «اولئک اولیائی حقا بهم تکشف کل فتنه و ترفع کل بلیه»؛ آنها دوستان حقیقی من هستند. به وسیلهی آنها فتنه شکست میخورد و گرفتاریها برطرف میشود.
حسابرسی خود
«حق علی کل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فی کل یوم و لیله علی نفسه فیکون محاسب نفسه فان رای حسنه استزاد منها و ان رای سیئه استغفر منها، لئلا یخزی یوم القیمه»؛ بر هر مسلمانی که ما را میشناسد سزاوار است که کردارش را در هر شبانهروز بر خود عرضه دارد و به محاسبهی آنها بپردازد، تا اگر کار نیکی در آنها دید، بر آنها بیفزاید و اگر کردار بدی در اعمال خود مشاهده کرد، از آنها توبه کند، تا دچار ذلّت و خواری روز قیامت نگردد.
سخاوت
«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتی: بالسخاء و البذل للاخوان»؛ ای پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت شناخته میشوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
نماز
«و بان یصلوا الخمسین لیلاً و نهاراً... و یحافظون علی الزوال»؛ شیعیان ما در شبانهروز پنجاه رکعت نماز میخوانند و توجه به وقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.
دوری از پرخاش و داد و فریاد
«لایهرون هریر الکلب»؛ شیعیان ما همانند سگ زوزه نمیکشند.
دوری از طمع
«و لایطمعون طمع الغراب»؛ شیعیان ما همانند کلاغ طمّاع و حریص نیستند.
دوری از دشمنان
«و لایجاورون لنا عدوا و لایساءلون لنا مبغضا و لو ماتوا جوعا»؛ شیعیان ما با دشمنان همسایگی نمیکنند و اگر از گرسنگی بمیرند، چیزی از آنها نمیخواهند.
دقت در خوراک
«شیعتنا لایأکلون الجری... و لایشربون مسکرا»؛ شیعیان ما مارماهی نمیخورند... و شراب نمینوشند.
««برگزیدهای از سایر سفارشها»»
آثار استقامت
«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائکه و لاظلهم الغمام و لاشرقوا نهارا و لا کلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم و لما سئلوا الله الا اعطاهم.»؛ اگر شیعیان ما استقامت کنند، فرشتگان دست در دست آنها میگذارند، ابرهای سفید (رحمت) بر آنها سایه میافکند، چون روز درخشنده و تابناک میشوند، از زمین و آسمان روزی میخورند و آنچه از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا میکند.
شیوه برخورد با گناهکاران
1) گفتن خوبیها و پرهیز از سخن ناروا
«یابن جندب لاتقل فی المذنبین من اهل دعوتکم الا خیرا»؛ ای پسر جندب! به گناهکاران از همکیشان خود جز خوبی و نیکویی چیزی مگو.
در برخورد با گناهکاران باید با سخنان نیکو و گفتن خوبی های آنان، امید مرده در آن ها را زنده کرد و از خشونت، گفتارناروا وبازگو نمودن لغزش های آن ها پرهیز کرد; زیرا چنین برخوردهایی مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت به دین و آموزه های آن گریزان می سازد.
2) درخواست توفیق برای گناهکاران
«واستکینوا الی الله فی توفیقهم»؛ توفیق آنها را خاضعانه از خداوند بخواهید.
3) درخواست توبه برای گناهکاران
توبه از حالات سازندهی انسان است که انجام دهندهی آن محبوب خداوند است:
«ان الله یحب التوابین»؛ خداوند کسانی که بسیار توبه میکنند را دوست دارد. (بقره، آیه 222)
توبه روشی است که امام صادق علیهالسلام برای پاکسازی گناهکار توصیه کرده است. شیعیان واقعی باید از خدا بخواهند که گناهکاران از کردار ناشایست خود پشیمان شوند و به سوی خدا بازگردند. زیرا خداوند بسیار توبهپذیر و بخشنده است؛ «انا الله هو التّواب الرّحیم » (توبه، آیه 118)
راه بهشتی شدن
حضرت امام جعفر صادق علیهالسلام سه راه را فراروی جویندگان بهشت قرارداده است:
1) پیروی از ائمه علیهمالسلام .
2) برائت از دشمنان.
3) سخن گفتن آگاهانه و سکوت هنگام ناآگاهی.
«فکل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سکت عما لایعلم او اشکل علیه فهو فی الجنه»؛ هرکس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروی نکند و چیزی که میداند، بگوید و از آنچه که نمیداند، یا بر او مشکل (مشتبه) است، سکوت کند، در بهشت است.
ارزش سکوت
«علیک بالصمت، تعد حلیما، جاهلا کنت او عالما، فان الصمت زین لک عند العلماء و سترلک عندالجهال»؛ عالم باشی یا جاهل، خاموشی را برگزین تا بردبار به شمار آیی. زیرا خاموشی نزد دانایان زینت و در پیش نادانان پوشش است.
دوری جستن از عقاید منحرف
خطر بدعتها، گرایشهای منحرف و قرائتهای ناصواب از دین، همیشه متوجه جوامع شیعی بوده است.
«یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بکم المذاهب»؛ ای پسر جندب! به شیعیان ما بگو مبادا عقاید منحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.
نشانههای ناتوانی
«قد عجز من لم یعد لکل بلاء صبرا و لکل نعمه شکرا و لکل عسر یسرا»؛ ناتوان است کسی که برای هر بلایی صبری، برای هر نعمتی شکری و برای هر سختی، آسانی آماده نکند.
کردارهای برتر
«یابن جندب! صل من قطعک، واعط من حرمک، و احسن الی من اساء الیک، و سلم علی من سبک، و انصف من خاصمک، واعف عمن ظلمک، کما انک تحب ان یعفی عنک، فاعتبر بعفو الله عنک، الاتری ان شمسه اشرقت علی الابرار و الفجار و ان مطره ینزل علی الصالحین و الخاطئین»؛ ای پسر جندب! با کسی که از تو بریده، وصل کن. به کسی که چیزی به تو نداده، چیز بده. با کسی که به تو بدی کرده، خوبی کن. به کسی که به تو دشنام داده، سلام کن. با کسی که با تو دشمنی کرده، انصاف داشته باش و از کسی که به تو ظلم کرده، در گذر، همچنان که دوست داری از تو درگذرند. پس، از گذشت خداوند از خودت عبرت بگیر. آیا نمیبینی خورشید خداوند بر خوبان و بدان میتابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل میشود؟
اساس اسلام
آخرین جمله از سفارشهای امام صادق علیهالسلام به ابن جندب دربارهی اهمیّت و ارزش محبت اهلبیت علیهمالسلام است.
«لکل شیء اساس و اساس الاسلام حبّنا اهلالبیت»؛ هر چیزی را پایهای است و پایه اسلام، محبت ما، اهلبیت علیهمالسلام است.
نویسنده: علی محمدی
منبع: مجله «فرهنگ كوثر»، شماره 40
امام صادق علیهالسلام در سفارشهای خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار شیعیان به دامهای شیطان، ویژگیهای برجستهی دوستان حقیقی خود را بر میشمرد و سپس خصلتهای دیگر شیعیان را بیان میکند. دو ویژگی ممتاز شیعیان از نگاه امام صادق علیهالسلام عبارت است از:
1) آخرتگرایی
«لقد جلت الاخره فی اعینهم حتی ما یریدون بها بدلا... و انما کانت الدنیا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم»؛ آخرت در نگاه آنها بسیار بزرگ است، به اندازهای که چیزی را با آن عوض نمیکنند... و دنیا نزد آنها همانند مار گزنده و دشمن بیزبان است.
پیروان حقیقی و دوستان واقعی خاندان نبوّت علیهمالسلام به چیزی جز آخرت نمیاندیشند و تمام کردارها و رفتارهای خود را با نگاه به آخرت میسنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیلهای است برای رسیدن به هدفی بزرگ که همان زندگی جاودان آخرت است. دوستان حقیقی اهلبیت علیهمالسلام از مواهب دنیوی بهره میبرند، اما هرگز زندگی جاودان را با زندگی گذرای دنیا عوض نمیکنند.
2) اُنس با خدا
«انسوا بالله و استوحشوا مما به استاءنس المترفون»؛ آنها با خدا اُنس گرفتهاند و از آنچه که مالاندوزان به آن اُنس گرفتهاند، در هراسند.
مؤمنان از نعمتهای الهی بهره میبرند، اما به آنها وابسته نمیشوند. وابستگی به مال دنیا موجب بندگی انسان در برابر مادّیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته اند. شیعیان واقعی با یاد خدا آرامش مییابند.
حضرت صادق علیهالسلام پس از برشمردن این دو ویژگی مهم، فرمود: «اولئک اولیائی حقا بهم تکشف کل فتنه و ترفع کل بلیه»؛ آنها دوستان حقیقی من هستند. به وسیلهی آنها فتنه شکست میخورد و گرفتاریها برطرف میشود.
حسابرسی خود
«حق علی کل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فی کل یوم و لیله علی نفسه فیکون محاسب نفسه فان رای حسنه استزاد منها و ان رای سیئه استغفر منها، لئلا یخزی یوم القیمه»؛ بر هر مسلمانی که ما را میشناسد سزاوار است که کردارش را در هر شبانهروز بر خود عرضه دارد و به محاسبهی آنها بپردازد، تا اگر کار نیکی در آنها دید، بر آنها بیفزاید و اگر کردار بدی در اعمال خود مشاهده کرد، از آنها توبه کند، تا دچار ذلّت و خواری روز قیامت نگردد.
سخاوت
«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتی: بالسخاء و البذل للاخوان»؛ ای پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت شناخته میشوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
نماز
«و بان یصلوا الخمسین لیلاً و نهاراً... و یحافظون علی الزوال»؛ شیعیان ما در شبانهروز پنجاه رکعت نماز میخوانند و توجه به وقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.
دوری از پرخاش و داد و فریاد
«لایهرون هریر الکلب»؛ شیعیان ما همانند سگ زوزه نمیکشند.
دوری از طمع
«و لایطمعون طمع الغراب»؛ شیعیان ما همانند کلاغ طمّاع و حریص نیستند.
دوری از دشمنان
«و لایجاورون لنا عدوا و لایساءلون لنا مبغضا و لو ماتوا جوعا»؛ شیعیان ما با دشمنان همسایگی نمیکنند و اگر از گرسنگی بمیرند، چیزی از آنها نمیخواهند.
دقت در خوراک
«شیعتنا لایأکلون الجری... و لایشربون مسکرا»؛ شیعیان ما مارماهی نمیخورند... و شراب نمینوشند.
««برگزیدهای از سایر سفارشها»»
آثار استقامت
«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائکه و لاظلهم الغمام و لاشرقوا نهارا و لا کلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم و لما سئلوا الله الا اعطاهم.»؛ اگر شیعیان ما استقامت کنند، فرشتگان دست در دست آنها میگذارند، ابرهای سفید (رحمت) بر آنها سایه میافکند، چون روز درخشنده و تابناک میشوند، از زمین و آسمان روزی میخورند و آنچه از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا میکند.
شیوه برخورد با گناهکاران
1) گفتن خوبیها و پرهیز از سخن ناروا
«یابن جندب لاتقل فی المذنبین من اهل دعوتکم الا خیرا»؛ ای پسر جندب! به گناهکاران از همکیشان خود جز خوبی و نیکویی چیزی مگو.
در برخورد با گناهکاران باید با سخنان نیکو و گفتن خوبی های آنان، امید مرده در آن ها را زنده کرد و از خشونت، گفتارناروا وبازگو نمودن لغزش های آن ها پرهیز کرد; زیرا چنین برخوردهایی مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت به دین و آموزه های آن گریزان می سازد.
2) درخواست توفیق برای گناهکاران
«واستکینوا الی الله فی توفیقهم»؛ توفیق آنها را خاضعانه از خداوند بخواهید.
3) درخواست توبه برای گناهکاران
توبه از حالات سازندهی انسان است که انجام دهندهی آن محبوب خداوند است:
«ان الله یحب التوابین»؛ خداوند کسانی که بسیار توبه میکنند را دوست دارد. (بقره، آیه 222)
توبه روشی است که امام صادق علیهالسلام برای پاکسازی گناهکار توصیه کرده است. شیعیان واقعی باید از خدا بخواهند که گناهکاران از کردار ناشایست خود پشیمان شوند و به سوی خدا بازگردند. زیرا خداوند بسیار توبهپذیر و بخشنده است؛ «انا الله هو التّواب الرّحیم » (توبه، آیه 118)
راه بهشتی شدن
حضرت امام جعفر صادق علیهالسلام سه راه را فراروی جویندگان بهشت قرارداده است:
1) پیروی از ائمه علیهمالسلام .
2) برائت از دشمنان.
3) سخن گفتن آگاهانه و سکوت هنگام ناآگاهی.
«فکل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سکت عما لایعلم او اشکل علیه فهو فی الجنه»؛ هرکس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروی نکند و چیزی که میداند، بگوید و از آنچه که نمیداند، یا بر او مشکل (مشتبه) است، سکوت کند، در بهشت است.
ارزش سکوت
«علیک بالصمت، تعد حلیما، جاهلا کنت او عالما، فان الصمت زین لک عند العلماء و سترلک عندالجهال»؛ عالم باشی یا جاهل، خاموشی را برگزین تا بردبار به شمار آیی. زیرا خاموشی نزد دانایان زینت و در پیش نادانان پوشش است.
دوری جستن از عقاید منحرف
خطر بدعتها، گرایشهای منحرف و قرائتهای ناصواب از دین، همیشه متوجه جوامع شیعی بوده است.
«یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بکم المذاهب»؛ ای پسر جندب! به شیعیان ما بگو مبادا عقاید منحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.
نشانههای ناتوانی
«قد عجز من لم یعد لکل بلاء صبرا و لکل نعمه شکرا و لکل عسر یسرا»؛ ناتوان است کسی که برای هر بلایی صبری، برای هر نعمتی شکری و برای هر سختی، آسانی آماده نکند.
کردارهای برتر
«یابن جندب! صل من قطعک، واعط من حرمک، و احسن الی من اساء الیک، و سلم علی من سبک، و انصف من خاصمک، واعف عمن ظلمک، کما انک تحب ان یعفی عنک، فاعتبر بعفو الله عنک، الاتری ان شمسه اشرقت علی الابرار و الفجار و ان مطره ینزل علی الصالحین و الخاطئین»؛ ای پسر جندب! با کسی که از تو بریده، وصل کن. به کسی که چیزی به تو نداده، چیز بده. با کسی که به تو بدی کرده، خوبی کن. به کسی که به تو دشنام داده، سلام کن. با کسی که با تو دشمنی کرده، انصاف داشته باش و از کسی که به تو ظلم کرده، در گذر، همچنان که دوست داری از تو درگذرند. پس، از گذشت خداوند از خودت عبرت بگیر. آیا نمیبینی خورشید خداوند بر خوبان و بدان میتابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل میشود؟
اساس اسلام
آخرین جمله از سفارشهای امام صادق علیهالسلام به ابن جندب دربارهی اهمیّت و ارزش محبت اهلبیت علیهمالسلام است.
«لکل شیء اساس و اساس الاسلام حبّنا اهلالبیت»؛ هر چیزی را پایهای است و پایه اسلام، محبت ما، اهلبیت علیهمالسلام است.
نویسنده: علی محمدی
منبع: مجله «فرهنگ كوثر»، شماره 40
