اصفهان بنا بر ملاحظات سیاسی، موقعیت جغرافیایی، اوضاع طبیعی و وسعت خاک آن، از هزاران سال پیش تاکنون چندین بار به پایتختی کشور انتخاب شده است و در چند نوبت دیگر هم مقدمات این کار فراهم شده، اما مشکلاتی مانع شده است.
۱۲ نوامبر سال ۱۵۹۸ میلادی شهر اصفهان یک بار دیگر پایتخت ایران شد. شاه عباس یکم تصمیم به انتقال پایتخت از قزوین گرفته بود و کار این انتقال هفت سال طول کشیده بود.
به طور کلی، صفویان در طول حکومت نسبتاً طولانی سیصد ساله خود در ایران، سه شهر مهم تبریز، قزوین و اصفهان را به پایتختی برگزیدند.
پیش از دوران سلطنت شاه عباس، اصفهان در سال ۹۳۱ میلادی به تصمیم «مرداویز» قهرمان ملی ایرانیان که سودای احیای امپراتوری ایران با همه مراسم و آیینهای باستانیاش را در سر داشت، پایتخت اعلام شده بود. وی نخستین مراسم «سده» پس از ساسانیان را در همین شهر برگزار کرده بود و سخن گفتن و نوشتن، جز به فارسی را ممنوع کرده بود.
«طغرل سلجوقی» که در جریان تعرض مسلحانه به ایران در نهم آگوست ۱۰۵۲، اصفهان را تصرف کرده بود، این شهر را پایتخت خود اعلام کرده و اصفهان این عنوان را چند سال حفظ کرده بود. طغرل که یک سُنی متعصب بود از اصفهان عازم بغداد شد و به حکومت بوئیان شیعه بر این شهر پایان داد و قدرت را به سُنیها و رئیسشان خلیفه عباسی بازگرداند.
در سال ۱۹۱۵ هجری یعنی زمان سلطنت احمدشاه قاجار و دومین سال جنگ جهانی اول هم تصمیم گرفته شد که پایتخت ایران از تهران به اصفهان که در مرکز ایران قرار دارد منتقل شود که به علت ورود نیروهای خارجی متخاصم به ایران و تبدیل ایران به گوشهای از میدان جنگ جهانی اول، عملی نشد.
به نوشته برخی از مورخان، شاه عباس پس از انجام کودتا بر ضد پدرش و برکنار کردن او، به این سبب که در قزوین، مادرش به دست قزلباشها کشته شده بود، مایل نبود در آن شهر بماند و در نخستین فرصت اصفهان را پایتخت قرار داد و با این کار، در عین حال خود را از دست قزلباشها که یک سپاه متعلق به چند ایل بودند، خلاص کرد و بعدا یک ارتش سراسری برای ایران به وجود آورد. مورخان دیگر، اهمیت موقعیت جغرافیایی اصفهان را که در مرکز کشور و بر سر راههای تجاری قرار دارد، دلیل انتخاب آن به پایتختی دانستهاند.
در نخستین مراسم رسمی نوروز که در اصفهان برگزار شد، شاه عباس تاکید کرده بود که اصفهان تا ابد پایتخت ایران خواهد بود و دستور داده بود که در اصفهان به کشورهایی که در ایران نمایندگی سیاسی و بازرگانی داشتند، زمین رایگان داده شود تا برای خود سفارتخانه بسازند و از دولتهای دیگر خواسته بود که در اصفهان سفارتخانه و مرکز تجاری دایر کنند.
این اقدام، ظرف چند سال، اصفهان را به اوج عظمت خود رساند و آن را به صورت پایتختی بینالمللی درآورد که فرستادگان و بازرگانان از اروپا و خاور دور بدان رو میآورند. برخلاف شاهان دیگر که در شهر کهنه اصفهان اقامت گزیدند، شاه عباس تصمیم گرفت دربار خود را در حاشیه جنوبغربی شهر کهنه برپا کند.
روزشمار: ۲۲ آبان؛ روزی که شاه عباس صفوی، اصفهان را پایتخت ایران کرد -آکاروزشمار,روزشمار ۲۲ آبان,روزشمار ۱۲ نوامبر,اصفهان,پایتخت ایران,اصفهان پایتخت ایران,پایتخت ایران در زمان شاه عباس,پایتخت ایران در زمان صفویه,اصفهان در رمان شاه عباس
آکاایران: روزشمار: ۲۲ آبان؛ روزی که شاه عباس صفوی، اصفهان را پایتخت ایران کرد
هسته مرکزی طرح شاه عباس، میدانی بود که تأسیسات اداری، مذهبی، علمی و اقتصادی در پیرامون آن قرار میگرفت. آنچه در شهر و میدان کهنه اصفهان در طی چندین سده انجام گرفت، در طرح تأسیسات شاه عباس با نظمی از پیش مطالعه شده در مدت نسبتاً کوتاهی به وجود آمد.
شاه عباس سپس به آبادانی اصفهان پرداخت تا زیباترین شهر جهان شود. وی در اصفهان یک محله تازه برای کسانی که با او از قزوین نقل مکان کرده بودند، ساخت که به «عباسآباد» معروف شده است. شاه عباس که در هرات متولد شده بود پیش از کودتا بر ضد پدرش، حکمران خراسان بود و در هرات زندگی میکرد. وی از ۱۵۸۸ تا ۱۶۲۹ بر ایران حکومت کرد و کوشش بسیار کرد تا مرزهای ایران را به حدود دوران ساسانیان برساند. از کارهای نظامی مهم دوران او اخراج پرتغالیها از بحرین و سراسر خلیج فارس بود.
حتی امروزه نیز شهر اصفهان مقدار زیادی از شکوه گذشته خود را حفظ کرده است. بناهای تاریخی متعددی در شهر وجود دارد که تعدادی از آنها به عنوان میراث تاریخی در یونسکو به ثبت رسیدهاند. اصفهان در سال ۲۰۰۶ به واسطه برگزاری نشستی با حضور وزرا و یا سایر مسئولین فرهنگی کشورهای اسلامی به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انتخاب شد. در سالهای بعد، این عنوان بر همین اساس به شهرهای حلب، غزنی و باکو رسید.
توصیه های سفر - روزشمار: ۲۲ آبان؛ روزی که شاه عباس صفوی، اصفهان را پایتخت ایران کرد